پژوهشي در فرم و محتواي قالي‌هاي چهارفصل ايران

بيان مسئله: چهارفصل يكي از ساختارهاي طراحي در قالي‌‌هاي ايران است كه ظهور آن به نيمه اول قرن بيستم و همسو با تحولات فرهنگي و اجتماعي تبريز در دوره قاجار و پهلوي اول مي‌‌رسد. تلفيق مناظري از صحنه‌‌هاي زندگي روستايي و آثار و ابنيه تاريخي با انواع طرح‌‌ها و نقوش سنتي در ساختار چهارفصل باعث شده است اين قالي‌‌ها به مثابه متن‌‌هاي تصويري، بازتاب‌دهنده شرايط فرهنگي و اجتماعي زمان توليد خود باشند. بنابراين اين مسئله كه شرايط اجتماعي و فرهنگي جامعه چگونه و در قالب كدام نشانه‌‌هاي تصويري در طرح چهارفصل بازتاب يافته، محل پرسش است. سؤال اصلي پژوهش بر شناخت موضوعات غالب و زمينه‌‌هاي اجتماعي مؤثر در شكل‌‌گيري طرح چهارفصل در جغرافياي قالي ايران تمركز دارد. هدف پژوهش: هدف پژوهش شناسايي موضوعات غالب در منظره‌‌پردازي، گستره جغرافيايي توليد و زمينه‌‌هاي اجتماعي مؤثر در شكل‌‌گيري طرح چهارفصل است. روش پژوهش: روش پژوهش به صورت كيفي و تحليل محتواي طرح‌‌هاست. ابتدا جامعه نمونه تحقيق به صورت نمونه‌‌گيري حداكثري و هدفمند شامل 26 نمونه قالي با طرح چهارفصل شناسايي شد. سپس محتواي اين نمونه‌‌ها بر اساس سؤالات و اهداف پژوهش مورد تجزيه‌و‌تحليل كيفي قرار گرفت. نتيجه‌‌گيري: نتايج پژوهش نشان دادند كه تمامي نمونه‌‌‌‌هاي شناسايي‌شده در جغرافياي شهر تبريز طراحي و توليد شده‌‌اند. در طرح اين قالي‌‌ها مفاهيم ملي‌‌گرايي، باستان‌‌گرايي و آيين‌‌هاي فرهنگي و اجتماعي جامعه در قالب نشانه‌‌هاي تصويري و نوشتاري بازتاب يافته‌‌اند.