ارزيابي كاربرد بيوچار به‌همراه كودهاي آلي و زيستي بر كميت و كيفيت اسانس گياه نعنا فلفلي (Mentha piperita L.) در كشاورزي اكولوژيك

كشت گياهان دارويي و معطر از ديرباز داراي جايگاه ويژه‌اي در نظام‌هاي سنتي كشاورزي ايران بوده و اين نظام‌ها از نظر ايجاد تنوع و پايداري نقش مهمي ايفا كرده‌اند. از بين گياهان دارويي مي‌توان به نعنا فلفلي  (Mentha piperita L.)اشاره كرد كه تغذيه و جذب مناسب عناصر معدني نقش به‌سزايي در افزايش عملكرد كمّي و كيفي آن دارد. پژوهش حاضر به‌صورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي در سه تكرار در مزرعه تحقيقاتي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري در سال 1396 به ‌اجرا درآمد. عوامل مورد مطالعه شامل بيوچار در دو سطح (صفر و 10 تن در هكتار) و كودهاي آلي و زيستي در پنج سطح (عدم مصرف كود، ازتوباكتر، سودوموناس، ميكوريزا و ورمي‌كمپوست) و صفت‌هاي اندازه‌گيري شده نيز شامل عملكرد، درصد و تركيبات اسانس نعنا فلفلي بود. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه اثرات اصلي بيوچار و كودهاي آلي و زيستي تأثير معني داري بر وزن تر اندام هوايي در سطح احتمال يك درصد داشت، درحالي‌كه برهم‌كنش تيمارهاي آزمايش بر اين صفت معني‌دار نشد. بر اساس نتايج، مصرف 10 تن در هكتار بيوچار سبب افزايش 42.96 درصدي وزن تر اندام هوايي در مقايسه با عدم مصرف آن شد. در بررسي اثر اصلي كودهاي آلي و زيستي نتايج گوياي اين مطلب بود كه بيشترين و كمترين وزن تر اندام هوايي در مترمربع به‌ترتيب در تيمارهاي آزمايشي ميكوريزا و شاهد (عدم مصرف كود آلي و زيستي) با ميانگين 667.95 و 418.08 گرم در مترمربع حاصل شد. بيشترين وزن خشك اندام هوايي گياه با ميانگين 89.08 گرم در مترمربع مربوط به مصرف توأم بيوچار و ميكوريزا و كمترين متعلق به شاهد (عدم مصرف بيوچار و كود آلي و زيستي) با ميانگين 61.76 گرم در مترمربع بود. همچنين نتايج حاكي از آن بود كه اثر متقابل بيوچار و كودهاي آلي و زيستي روي تركيبات اسانس مانند Menthone،Menthol ، α-Pinene، Cineol-1,8، iso Menthone، Pulegone، Piperitone oxide،Menthyl acetate و Menthofuran معني‌دار گرديد. به‌طور كلي، نتايج نشان داد كه كاربرد بيوچار مي‌تواند هم در كيفيت و هم در كميت اسانس نعنا فلفلي مؤثر باشد، به‌طوري‌كه بيشترين درصد اسانس و اكثر تركيبات اسانس نعنا فلفلي در تيمارهاي همراه با مصرف بيوچار به‌دست آمد. از طرفي ديگر، كاربرد كودهاي زيستي و آلي توانست منجر به به افزايش درصد اسانس و تركيبات كيفي اسانس نعنا فلفلي شود. در اين بين، كاربرد باكتري ازتوباكتر و سودوموناس به‌همراه بيوچار بيشترين تأثير را بر كيفيت اسانس نعنا فلفلي به‌خصوص در تركيبات منتول و منتون داشتند. در نهايت، مي‌توان اذعان داشت كه كاربرد توأمان بيوچار به همراه كودهاي زيستي مي‌تواند تأثير زيادي در افزايش كمّي و كيفي اسانس نعنا فلفلي در كشاورزي اكولوژيك داشته باشد.