پهنه‌بندي مناطق مستعد كشت گياهان دارويي در استان قم با استفاده از مدل تحليل سلسله مراتبي (AHP)

رويكرد روز افزون استفاده از گياهان دارويي و فرآورده هاي حاصل از آن، نقش اين گياهان را در چرخه اقتصاد جهاني پررنگ تر كرده است. به طوري كه مصرف رو به تزايد آن تنها اختصاص به كشورهاي در حال توسعه نداشته، بلكه يكي از عوامل مهم بهداشتي كشورهاي پيشرفته نيز محسوب مي گردد. اين تحقيق با هدف پهنه بندي مناطق مستعد كشت گونه هاي گياهي دارويي و با استفاده از مدل تصميم گيري چند معياره تحليل سلسله مراتبي (AHP) در استان قم انجام گرديد. به همين منظور، با غربالگري معيارها و گزينه ها، نه معيار شامل: ارتفاع از سطح دريا، شيب زمين، دماي حداكثر مطلق سالانه، دماي حداقل مطلق سالانه، بافت خاك، عمق خاك، EC آب، دسترسي به منابع آب و كاربري اراضي و هفت گزينه شامل: آويشن باغي، اسطوخودوس، بابونه آلماني، بادرنجبويه، به ليمو، رازيانه و رزماري با نظرسنجي از خبرگان آشنا با گياهان دارويي، انتخاب شد. با استفاده از مدل AHP، وزن هركدام از معيارها با مقايسه زوجي بين آن ها بر اساس اطلاعات پرسش‌نامه اي و با نرخ ناسازگاري 0/01 و با استفاده از نرم‌افزار Expert Choice تعيين گرديد. با توجه به وزن نسبي كه به هركدام از لايه هاي نه گانه در مرحله وزن دهي در مدل AHP تعلق گرفت، در محيط نرم‌افزار GisArc در هر يك از لايه ها، اعمال گرديده و از طريق الگوريتم Weighted overlay در جهت هم‌پوشاني كردن لايه ها استفاده گرديد و نقشه پهنه بندي استان قم به لحاظ نواحي مستعد كشت گياهان دارويي براي هريك از هفت گونه گياهي دارويي مورد نظر، تهيه شد. نقشه نهايي در چهار طبقه يا كلاس محدوديت، شامل: بدون محدوديت، محدوديت كم تا متوسط، محدوديت متوسط تا زياد و محدوديت زياد، طبقه بندي گرديد. نتايج نشان داد كه در ميان معيارهاي پهنه بندي مناطق مستعد كشت گونه هاي گياهي دارويي در استان قم، بيشترين وزن نسبي متعلق به معيار EC آب با 30/3 درصد و كمترين وزن نسبي مربوط به معيار شيب زمين با سه درصد بوده است. پس از توليد نقشه هاي پهنه بندي هم، مشخص شد كه در مجموع، براي مناطق مستعد كشت هفت گونه‌ گياهي دارويي مورد مطالعه، به طور ميانگين: 8/66 درصد مساحت استان در طبقه يك (بدون محدوديت)، 6/38 درصد در طبقه دو (محدوديت كم تا متوسط)، 12/71 درصد در طبقه سه (محدوديت متوسط تا زياد) و 71/97 درصد در طبقه چهار (محدوديت زياد) واقع شده است.