حق بر آگاهي به‌مثابه حق اساسي مخاطب

«حق بر آگاهي» يكي از حقوق اساسي است كه براي بشر و ازجمله مخاطبان رسانه به رسميت شناخته مي‌شود. اين حق در اسناد بين‌المللي، منطقه‌اي و ملي مورد تصريح و تأكيد قرار گرفته و به همين سبب در رسميت آن ترديدي نيست؛ البته در اغلب موارد اين حق را در حوزه اطلاعات سياسي و اجتماعي و به‌عنوان پيش‌نياز تحقق مردم‌سالاري مطرح مي‌كنند و در پي آن هستتند كه با آگاهي مردم از تصميمات و اقدامات دولت‌ها و برخورداري از امكان نظارت و نقد، مانع استبداد و فسادهاي ناشي از آن، مانند انحصار‌طلبي، سودجويي و رانت‌خواري شوند؛ اما «حق بر آگاهي» به اين معنا، نه‌تنها در منابع و متون اسلامي مورد تأكيد است بلكه در تفسيري وسيع‌تر، شامل آن مي‌شود كه انسان سرنوشت خويش را در هر زمينه‌اي آگاهانه انتخاب كند و رقم بزند. پس اين حق در‌واقع، مقدمه و مقوّم حق اساسي تعيين سرنوشت است. از همين جاست كه رابطه آگاهي با حق انتخاب و اراده، مطرح و به‌عنوان ملاك برتري انسان و خلافت او در زمين مورد سؤال واقع مي‌گردد. مقاله حاضر، با تبيين اين مطلب، در‌صدد است تا رابطه تكليف و حق بر آگاهي را آشكار سازد و به‌ويژه از حق انتخاب آگاهانه انسان در قرآن و سنت سخن به‌ميان آورد. آثار پذيرش چنين حقي در ادامه بيان شده است و البته در قانون اساسي و ديگر قوانين ملي نيز پي‌جويي خواهد شد.