دين در دورۀ شانگ

اين مقاله به بررسي ماهيت، مؤلفه‌ها و كاركرد دين در چين باستان، به‌ويژه دورۀ شانگ پرداخته است. بنابر آنچه از مطالعه و تحليل آثار باقيمانده از دورۀ شانگ‌ ـ از جمله شمايل‌نگارهاي روي ظرف‌هاي برنزي آييني، نوشتۀ استخوان‌هاي پيشگويي، آرامگاه‌هاي سلطنتي و برخي از آثار متأخر (مانند كتاب شعر) ـ اطلاعاتي دربارۀ برخي عقايد و شعائر ديني آن‌ها به دست مي‌آيد. آيين ديني مردم شانگ دربردارندۀ باور به  شانگ‌تي، خداي متعالي، ارواح نياكان، ارواح و خدايان طبيعت و اعتقاد به زندگي پس از مرگ بود. خداي متعالي در راس و بقيۀ ارواح و خدايان در مرتبۀ پايين‌تر بوده و كارگزار و تابع او بودند. ارتباط با ارواح، ايزدان و خدا جهت به‌دست‌آوردن شرايط زندگي مساعد، يا دست‌كم در امان ماندن از بلاها، در يك رابطۀ متقابل، با به‌جاي‌آوردن مناسك همراه بوده است كه مهم‌ترين آن‌ها خاك‌سپاري بسيار دقيق، پرستش خدا و ارواح و آئين قرباني بوده كه شمن‌ها و خاندان سلطنتي، مخصوصاً  شاه، در آن ايفاي نقش نموده و بر انجام شعائر ديني نظارت داشتند. اين نشان مي‌دهد دين شانگ مؤلفه‌هاي لازم براي دين‌بودن را داراست، و باور به شانگ‌دي هم آن را در زمرۀ يكتاپرستي قرار مي‌دهد. پيوند محكمي ميان دين و قدرت برقرار بود، به گونه‌اي كه مذهب قدرت پادشاه را از نظر سياسي محكم‌تر و در عين حال كنترل مي‌كرد و قدرت سياسي پادشاه نيز نفوذ مذهبي را تقويت مي‌نمود.