موانع پايداري محيط‌زيست روستايي با تأكيد بر زمينه‌هاي اقتصادي در روستاهاي طوالش

محيط‌زيست مناطق روستايي علي‌رغم دارا بودن تنوع زيستيِ غني، در معرض تخريب فزاينده قرار دارد. هدف اين پژوهش، بررسي زمينه‌هاي اقتصادي و مديريتيِ شكل‌گيري مشكلات محيط‌زيستيِ روستاهاي طوالش در غرب استان گيلان با رويكردي كيفي و مبتني بر نظريه داده‌بنياد است. جامعه مطالعاتي شامل 35 نفر از مسئولين و روستاييان است كه با استفاده از نمونه‌گيري هدفمند از نوع حداكثر تنوع، تا رسيدن به اشباع نظري، در بهار و تابستان 1399، مورد مصاحبه نيمه ساخت‌يافته قرار گرفتند. روايي و پايايي به روش ارتباطي يعني كنترل و اعتباريابي توسط مشاركت‌كنندگان ارزيابي گرديد. تحليل داده‌ها طي سه مرحله كدگذاري صورت گرفت. در كدگذاري باز، هفت مفهوم شناسايي و در كدگذاري محوري 23 مقوله عمده استخراج شد. از طريق كدگذاري انتخابي، هسته اصلي كشف و مدل پارادايمي ترسيم گرديد. «تخريب محيط‌زيست و ناپايداري اكوسيستم» به عنوان پديده اصلي شناخته شد. شرايط علّي شامل: اقتصاد تك محصولي، ناكارامدي سازماني و مديريتي، واگرايي سازماني، معيشت وابسته و بيكاري؛ شرايط مداخله‌گر شامل: دخالت سازماني، كمبود نيروي متخصص، فروش زمين، خرده‌مالكي و صنايع كوچك ارائه شد. در مجموع، يافته‌ها نشان داد كه تخريب محيط‌زيست يك پديده چندعليتي است كه مدل نظري «همگرايي چندعليتي محيط‌زيستي» مفهوم‌سازي شد. گزاره نهايي منتج از مدل پارادايمي عبارت است از: در نواحي روستايي، تخريب محيط‌زيست و ناپايداري اكوسيستم در بستري از همگرايي زمينه‌هاي اقتصادي-مديريتي بروز مي‌يابند. در اين راستا، ادغام مديريتي، اصلاح منابع انساني در سازمان‌هاي مسئول، تعريف معيشت‌هاي جايگزين، آموزش متناسب با معيشت، سنديكايي كردن توليدات روستايي و اجراي جامع طرح كاداستر جهت مسئوليت‌پذيري و نظارت بيشتر سازماني، تقويت اقتصاد جوامع محلي، معيشت پايدار و امنيت اقتصادي روستاييان و پيشگيري از تصرف اراضي طبيعي-ملي گامي ضروري براي تحقق پايداري محيط‌زيستي مي‌باشد.