كاربست اصل تزاحم در حل مسئله تعارض منافع بيماران در تخصيص منابع پزشكي

زمينه و هدف: محدوديت‌ منابع پزشكي از عوامل ايجاد تعارض منافع بيماران است كه براي حل آن از نظام اولويت‌بندي استفاده مي‌شود. دانشمندان علم اصول نيز به تبيين مفهوم و تعيين شاخصه‌هاي «تزاحم» پرداخته‌ و از تزاحم بين حيات مادر و حيات جنين به عنوان يكي از مصاديق آن بحث كرده‌اند. با وجود اين، تاكنون در مورد مسئله استناد به اصل تزاحم براي حل تعارض منافع بيماران در استفاده از منابع پزشكي، پژوهشي صورت نگرفته است. ازاين‌رو، بر آن هستيم تا ظرفيت‌ دانش اصول فقه را براي حل اين تعارض بررسي كنيم.مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر به روش توصيفي تحليلي و با استناد به منابع كتابخانه‌اي انجام شده است. ابتدا دو مفهوم «تخصيص منابع پزشكي» و «تعارض منافع بيماران» توضيح داده شده، سپس مفهوم «تزاحم» و راهكارهاي برون‌رفت از وضعيت تزاحم براساس منابع اصول فقه تبيين شده است.نتيجه‌گيري: ازجمله راهكارهاي انتخاب بيماران براي استفاده از منابع پزشكي، راهكارهايي است كه در علم اصول براي حل مسئله «تزاحم» احكام شرعي و تعيين وضعيت عملي مكلف در رويارويي با دو تكليفي كه قادر به انجام هم‌زمان آن‌ها نيست، ارائه شده است؛ چرا كه راه‌هاي ‌برون‌رفت از وضعيت تزاحم، اموري عقلاني و قابل تعميم به موارد مشابه است. اگر درمانگران با وجود تكليف شرعي به درمان بيماران، به‌واسطه محدوديت منابع پزشكي، نتوانند اين منابع را به چند بيمار تخصيص دهند، بايستي يكي را برگزينند. ملاك اين ترجيح، «اهميت» درمان يك بيمار نسبت به ديگران است. اين اهميت با شاخصه‌هايي همچون تقدم مصالح عمومي بر مصالح فردي، اهتمام شارع به ترجيح يك فرد و عدل و انصاف سنجيده مي‌شود.