بررسي اثر تنش خشكي بر زيست‌فراهمي و قابليت انباشت زيستي كادميم، مس و آهن در جو

ورود فلزات سنگين به خاك از طريق كودهاي شيميايي و آلي، ريسك انتقال آنها را به زنجيره غذايي از طريق تغيير الگوي انباشت كاتيونها در گياه تحت تأثير كم‌آبي، افزايش مي‌دهد. بمنظور بررسي انباشت كادميم، مس و آهن توسط گياه جو بعنوان گياهي مهم در مناطق خشك، آزمايشي بصورت طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با سه سطح كم‌آبي شامل آبياري در 100 (شاهد)، 75 و 50 درصد ظرفيت زراعي و چهار مرحله نمونه‌گيري (هر ۱۵ روز) درسه تكرار در سال‌هاي 1397 - 1396 و 98 - 1397 در شهرستان جيرفت اجرا شد. بعد از برداشت جو، كاهش غلظت كادميم، مس و آهن خاك بترتيب 52، 63 و 23 درصد بود. غلظت آنها در شاخساره گياه بترتيب66، 85 و 96 درصد نسبت به ريشه كمتر بود. با افزايش كم‌آبي، غلظت آهن باقي‌مانده در خاك و شاخساره افزايش و در ريشه كاهش يافت و غلظت مس در خاك كاهش و در ريشه و شاخساره افزايش يافت درحاليكه غلظت كادميم در آنها كاهش يافت. شاخص انباشت شاخساره و شاخص انتقال زيستي سه فلز كمتر از يك بودند در حالي‌كه شاخص انباشت ريشه مس بالاتر از يك بود و با افزايش سطح كم‌آبي با تفاوت معني‌دار به 6.82 برابر شاهد رسيد. در مدل رگرسيوني چندمتغيره سرعت رشد در دوره‌هاي رشدي، بيشترين سهم در تبيين واريانس شاخص‌‌ها متعلق به سرعت‌هاي رشد در سومين و چهارمين دوره پانزده روزه رشد بود. طبق مدل رگرسيوني بين سرعت رشد و شاخص‌هاي مورد مطالعه، با افزايش سرعت رشد، شاخص انباشت مس ريشه‌‌ها به صورت خطي كاهش (0.97 = β ) و شاخص انتقال زيستي براي كادميم (0.83= β) و مس (0.86=β) افزايش و براي آهن (0.94 = β) كاهش يافت. نتيجه‌گيري كلي اينكه تحت تنش خشكي هيچكدام از فلزات مورد مطالعه در شاخساره انباشته نشدند هرچند غلظت مس در ريشه‌‌ها 3.31 برابر نسبت به خاك افزايش يافت اما اين افزايش منجر به ريسك سميت‌زايي در شاخساره نشد.