برآورد تغييرات مكاني و زماني رطوبت خاك در حوضه آبخيز مرغاب با استفاده از SWAT

تهيه نقشه يكپارچه رطوبت خاك با وضوح مكاني بالا و كيفيت مناسب اهميت زيادي در مديريت اراضي دارد. با توجه به كمبود ايستگاه‌هاي پايش در حوزه‌هاي آبخيز به‌ويژه در مناطق كوهستاني، مطالعات ميداني پايش رطوبت خاك فرآيندي زمان‌بر، پرهزينه و با خطا است. جهت دستيابي به روشي مناسب براي شبيه‌سازي مكاني و زماني رطوبت‌ خاك در حوضه‌ آبريز مرغاب استان خوزستان با مساحت 690 كيلومترمربع، از مدل SWAT استفاده شد. از داده‌هاي هواشناسي روزانه ايستگاه باران‌سنجي بارانگرد و سينوپتيك ايذه و نقشه‌هاي خاك، كاربري اراضي و رقومي ارتفاع به‌عنوان ورودي مدل استفاده شد. جهت تحليل حساسيت، واسنجي، عدم قطعيت و اعتبار‌سنجي مدل از برنامهSUFI-2  و آمار رواناب ايستگاه هيدرومتري جلوگير- مرغاب استفاده گرديد. سال‌هاي 2019 -2003 ميلادي براي واسنجي و سال‌هاي 2002-1995 ميلادي براي اعتبار‌سنجي مدل با سه سال دست‌گرمي 1994-1992 به كار گرفته شد. براي تعيين نكويي برازش مدل در شبيه‌سازي رواناب از ضرايب نش‌ساتكليف (NSE) و ضريب تبيين (R2)، براي تعيين درجه عدم قطعيت از شاخص‌هاي P-Factor  وR-Factor  استفاده شد. با توجه به هيدروگراف‌هاي شبيه‌سازي‌شده و مشاهده‌اي رواناب ماهانه و معيارهاي آماري، مدل SWAT در هر دو دوره واسنجي و اعتبارسنجي داراي نتايج خوب در شبيه‌سازي رواناب بود. مقادير ضرايب NSE, R2،P-Factor  وR-Factor در دوره واسنجي به ترتيب 0.76، 0.73، 0.68 و0.62و در دوره اعتبار سنجي به ترتيب 0.73، 0.71، 0.60 و 0.65 بود. پس از واسنجي و اعتبار سنجي مدل، نقشه‌هاي رطوبت خاك در سري زماني 2019-1995 استخراج گرديد. نتايج نشان داد، مدل‌سازي SWAT ابزاري اميدواركننده‌اي جهت شبيه‌سازي رطوبت خاك در حوضه آبريز با توزيع مكاني (مقياس زير حوضه و واحدهاي پاسخ هيدرولوژي) و نيز زماني (مقياس ماهيانه و ساليانه) مناسب است.