بررسي خطر آلودگي فلزات سنگين در رسوبات معلق وخاك سطحي (مطالعه موردي: حوزه لانيز، كرج)

در اين تحقيق محتواي فلزات سنگين (Zn، V، Ti، Pb، Ni، Mn، Cu، Cr و As) در 40 نمونه خاك و رسوب به همراه پنج نمونه رسوب معلق در آبراهه‌هاي حوزه لانيز كرج مورد بررسي قرار گرفت. با توجه به فعاليت عمراني به ويژه احداث آزادراه تهران – شمال در اين حوزه، شاخص‌هاي آلودگي تك عنصره شامل Contamination Factor (CF)، شاخص زمين انباشتگي (Igeo) ، فاكتور غني شدگي نرمال شده (EF) و فاكتور پتانسيل ريسك اكولوژيك تك عنصره (ER)؛ به همراه دو شاخص چند عنصر  Pollution Load Index (PLI) و ريسك اكولوژيك (RI) استفاده شدند. همچنين از تحليل مولفه‌هاي اصلي و آناليز خوشه‌اي براي گروه بندي عناصر و نمونه‌ها استفاده شد. نتايج  PCA نشان داد كه دو گروه از عناصر با منشاء طبيعي و انساني-طبيعي قابل تفكيك است. نتايج آناليز خوشه‌اي بيانگر تفكيك 50 درصد نمونه‌هاي مرتبط با آزادراه در دو خوشه مجزا مي‌باشد. براساس شاخص‌هاي CF، آلودگي شديد آرسنيك و سپس سرب و منگنز در نمونه‌هاي رسوب معلق و خاك مرتبط با آزادراه حاكم است. اين آلودگي در شاخص Igeo براي آرسنيك نيز وجود دارد. همچنين براساس اين شاخص اكثر نمونه‌هاي رسوب معلق مرتبط با آزادراه داراي كلاس شديد آلودگي از همه عناصر هستند. اما براساس شاخص غني شدگي اصلاح شده با عنصر منگنز فقط يك نمونه متاثر و دو نمونه غير متاثر از آزادراه دچار غني شدگي شديد هستند و ساير نمونه‌ها غني شدگي كم يا متوسطي دارند. بر خلاف شاخص‌هاي تك عنصره، در شاخص‌هاي تجمعي PLI و RI نمونه‌هاي رسوب معلق و خاك مرتبط با آزادراه داراي بار آلودگي و ريسك اكولوژيك پاييني هستند. نتايج اين تحقيق نشان داد كه استفاده جداگانه از شاخص‌هاي منفرد يا شاخص‌هاي يكپارچه آلودگي نمي‌تواند واقعيت آن در حوزه را نشان دهد.