بررسي مفهوم سازي حركت در افعال مركب فارسي: رويكردي شناختي

حركت به‎عنوان يكي از مفاهيم بنيادي در نظام شناختي بشر به گونه‎هاي مختلف در زبان‎ها بازنمايي مي‎شود. پژوهش حاضر نحوه واژگاني‎شدگي فعل مركب حركتي در زبان فارسي را بررسي مي‎كند. نوع پژوهش توﺻﯿﻔﯽ‎‎– ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ است كه به چگونگي واژگاني‎شدگي در افعال مركب حركتي تشكيل‎شده از عنصر غيرفعلي (اسم، صفت يا قيد) و همكرد (كردن، دادن، شدن، زدن، خوردن،رفتن، بردن، آمدن، كشيدن، و ...) براساس نظريه واژگاني‎شدگي تالمي (1985) مي‎پردازد تا به ميزان واژگاني‎شدگي اين افعال در زبان فارسي كه به دو گونه «مركب واژگاني‎شده و مركب تابع‎محور» تقسيم مي‎شوند، دست يابد. ازاين‎رو، 100 فعل مركب حركتي مندرج در فرهنگ سخن (1381) جمع‎آوري و بررسي شدند. تحليل‎ها نشان مي‎دهد كه واژگاني‎شدگي در مؤلفه‎هاي حركت و شيوه از بسامد بيشتري برخوردار است. از نتايج ديگر، اين است كه اصل نظريه‎ اسلوبين (1960)، درخصوص تمايل سخنگويان زبان‎هاي فعل‎محور بر حذف‎ مسير در جملات، درمورد زبان فارسي نيز صدق مي كند. تالمي (۲۰۰۰ب) حضور شيوه و سبب را به طور هم‎زمان نفي مي‎كند و زير ساختي مجزا براي تعيين هريك به‎دست مي‎دهد؛ اما حين بررسي با افعالي روبه‎رو شديم كه هم‎زمان شيوه و سبب را در فعل رمزگذاري مي‎كنند.