نقش قدرت جايگاهي در بروز فرايند همگوني در زبان فارسي بر مبناي رويكرد سيبويه

همگوني يكي از فرايندهاي رايج در زبان‌هاي دنياست. همگوني اصطلاحي است كه اغلب به‌عنوان فرايند جايگزيني يك صدا يا تغيير برخي از ويژگي‌هاي صدا، تحتِ‌تأثير صداي همجوار با آن به‌كار مي‌رود. پژوهش پيشِ رو نقش قدرت جايگاهي در بروز فرايندهاي همگوني و تعيين جهت روي‌دادن آن‌ها به‌صورت پس‌رو يا پيش­رو در زبان فارسي را بررسي مي‌كند. داده‌ها از پيكرۀ «واژگان زاياي زبان فارسي» شامل حدود ۵۵ هزار مدخل گردآوري شده‌ و برمبناي رويكرد سيبويه (قرن 2 ه. ق.) به نقش «قدرت جايگاهي» در بروز فرايندهاي همگوني تحليل شده‌اند. در مشخّصه‌هاي جايگاه توليد، روش توليد و واك، 33 مورد فرايند همگوني شناسايي و بررسي شده‌اند. برخي از يافته‌‌هاي پژوهش عبارت‌اند از: (1) حدود 94 درصد انواع فرايندهاي همگوني در زبان فارسي به‌صورت پس‌رو و تنها ٦ درصد به‌صورت پيشرو صورت گرفته‌اند. (2) حدود 58 درصد از فرايندهاي همگوني در مشخّصۀ روش توليد روي داده‌اند. (3) عامل «قدرت جايگاهي» در تعيين جهت فرايندهاي همگوني نقش تعيين‌كننده دارد.