تعيين سهم زمين‌زاد و انسان‌زاد فلزات سنگين در خاك‌هاي منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس در جنوب ايران

هدف اين مطالعه تفكيك سهم زمين‎زاد و انسان‎زاد و همچنين تعيين درجه آلودگي فلزات سنگين كمياب در خاك‌ سطحي منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس در جنوب ايران است. خاك محدوده‎اي به وسعت 395/4 كيلومتر مربع در شهرستان عسلويه واقع در منطقه ويژه اقتصادي انرژي پارس و در امتداد نوار ساحلي استان بوشهر در جنوب ايران در 14 نقطه در دو عمق 10-0 و 40-50 سانتي‌متر در سال 1398 مورد نمونه‎برداري قرار گرفت. سهم زمين‎زاد و انسان‎زاد فلزات سنگين Cd, Se, As, Co, Pb, Cr, Ni, Cu, Zn در نمونه‌هاي خاك سطحي با استفاده از تفاوت غلظت آن‌ها بين لايه‎هاي 10-0 و 50-40 سانتي‎متري خاك در قياس با تغييرات غلظت سه عنصر مرجع Fe، Nb و U تعيين شدند. نتايج نشان داد كه بيشترين مقادير انسان‎زاد فلزات سنگين سنجش شده در مناطق مياني محدوده مورد مطالعه و در جوار صنايع پالايشگاهي و مجتمع‎هاي پتروشيمي مشاهده شد. جهت باد غالب از غرب به شرق نيز تجمع سهم انسان‎زاد اين عناصر در خاك سطحي را به سمت شرق متمايل كرده ليكن با افزايش فاصله از مكان صنايع پالايشگاهي و مجتمع‎هاي پتروشيمي تدريجا كاهش مي‎يافت. به طور كلي سهم انسان‌زاد فلزات سنگين مطالعه شده نسبت به سهم زمين‌زاد آن‌ها در خاك سطحي منطقه كمتر بود. درجه آلودگي اين عناصر بر اساس شاخص جامع آلودگي در 11 نقطه در دامنه بدون آلودگي تا با آلودگي متوسط (كمتر از 1)، در 2 نقطه داراي آلودگي متوسط (1/06 و 1/22) و در 1 نقطه نيز واجد آلودگي متوسط تا قوي (2/38) تشخيص داده شد.