تحليلي تفسيري-ساختاري از سيستم عملكردي استان سمنان به‌منظور شناسايي روندهاي توليد و بازتوليد فقر

عدم‌تعادل در پراكنش توسعه‌هاي فضايي، موجب بروز تناقضي آشكار در ميزان توسعه يافتگي مركز و حاشيه مناطق مي‌شود. محصول اين‌گونه تناقض‌ها، تغيير در كيفيت شاخص‌هاي اجتماعي- اقتصادي به‌خصوص شاخص‌هاي مربوط به فقر و معيشت است. به‌نحوي‌كه در غالب استان‌هاي كشور، سيستم حاكم به سمت توليد فقر در روستا‌ها و محلات فرسودۀ شهر، سوق يافته و لزوم شناخت ريشه‌هاي توليد و بازتوليد فقر، تحليل و تفسير سيستم حاكم را ضروري مي‌سازد. در پژوهش حاضر سيستم كاركردي استان سمنان با مدل ISM مورد تحليل و تفسير قرار گرفته‌است بدين‌صورت كه ابتدا به‌وسيله مصاحبه با كارشناسان، پويش محيطي و مطالعۀ اسناد كتابخانه‌اي ۸۰ متغير به‌عنوان مؤلفه‌هاي اصلي سيستم كاركردي انتخاب شدند و در ادامه با همكاري ۱۶ تن از كارشناسان خبره به مسائل استاني سمنان، روابط بين متغير‌ها مورد واكاوي قرار گرفت تا عوامل، فرايند و زنجيره‌هاي توليد و بازتوليد فقر در سكونتگاه‌هاي اين استان نمايان شود. نتايج حاصل از پژوهش نشان مي‌دهد كه مشكلات مربوط به كمبود آب كه در زيرسيستم «آبي اقليمي كشاورزي» قرار دارد، بخش عمده‌اي از فقر روستايي را به وجود آورده‌است. از سوي ديگر زيرسيستم «مديريتي و برنامه‌ريزي» كه دربردارنده متغير‌هاي برنامه‌ريزي كلان بوده و خط‌مشي‌هاي سيستم را تعيين مي‌كند، هيچ‌گونه دخالت عمده‌اي در تغيير اين امر نداشته‌است. در اين ميان، زيرسيستم «دسترسي و امتيازات شهري» وضعيت موجود را تشديد نموده و موجب بازتوليد فقر روستايي و به وجود آمدن دور تسلسل فقر در استان شده‌است. در نهايت به اين مورد مي‌توان دست‌يافت كه اصلاح زيرسيستم‌هاي «آبي اقليمي كشاورزي» و «دسترسي و امتيازات شهري»، تنها مسير رسيدن به وضعيتي است كه مانع از توليد، بازتوليد و دور تسلسل فقر در نواحي روستايي استان مي‌شود. اين امر زماني به وقوع مي‌پيوندد كه خطي مشي‌ها و سياست‌هاي مديران و برنامه‌ريزان عادلانه‌تر از پيش، تمامي سكونتگاه‌هاي استان را تحت‌تأثير قرار دهد.