تحليل فضايي تغييرات مسافران حمل‌ونقل عمومي (اتوبوس‌‌‌هاي درون‏شهري) در دوران پاندمي‏كرونا در شهر مشهد

حمل‏ونقل ‏عمومي‏ از محور‌‌هاي مهم متأثر از پاندمي ‏كرونا است. بر اين ‏اساس مطالعۀ حاضر به دنبال آن است تا تحليلي جامع از تغييرات مسافران اتوبوس‌‌‌هاي شهري در دوران‏ كرونا در شهر مشهد ارائه كند و نشان دهد كه بالاترين شدت تغييرات در كجاست، چگونه است و چه عواملي در ارتباط با آن قابل شناسايي است. روش مطالعه توصيفي-تحليلي، متغير‌‌هاي تحقيق شامل 22 متغير از ويژگي‌‌‌هاي‏ اجتماعي (۸متغير)، اقتصادي (10متغير) و كالبدي (4متغير) و مقياس مطالعه نيز شامل ۳۶۰۰ ايستگاه اتوبوس‏ درون‏شهري‏ در ۱۲۰۰حوزۀ آماري شهر مشهد است. بازۀ زماني شامل داده‌‌‌هاي سازمان  اتوبوس‌راني در قبل‏ از كرونا (زمستان1397 تا زمستان1398) و بعد از كرونا (اسفند1398تا شهريور1400) است. تكنيك‌‌‌هاي مورد‌استفاده شامل 1)روش‌‌هاي آمار كلاسيك همچون تي‏زوجي ، همبستگي و رگرسيون و 2)روش‌‌هاي تحليل فضايي نظير درونيابي و خودهمبستگي فضايي دو طرفه موران است. نتايج، حاكي از تفاوتِ معنادار در تغييراتِ تعدادِ مسافران در پهنۀ فضايي شهر مشهد است. به‌گونه‌اي كه در16.5% از ايستگاه‌‌ها (602ايستگاه)، تعداد مسافران پس از كرونا با افزايش معنادار و در83.5% با كاهش همراه بوده‌است. ارزيابي متغير‌ها حاكي از ارتباط معكوس تغييرات تعداد مسافران ايستگاه‌ها با متغير‌‌هاي سطح ‏تحصيلات ‏بالا و تعداد سالمندان (درويژگي‌‌هاي اجتماعي)، مالكيت مسكن، ميانگين درآمد، مالكيت خودرو و شاغلين زن (در ويژگي‌‌هاي اقتصادي) و ارتباط مستقيم با متغير‌‌هاي اقليت‌‌‌هاي مذهبي و سطح تحصيلات پايين (در ويژگي‌‌هاي اجتماعي)، جمعيت زير خط‏فقر، تعداد كارگران ساده، تعداد شاغلين مرد و مالكيت استيجاري مسكن (در ويژگي‌‌هاي اقتصادي) و فاصله تا محور فعاليت، دسترسي به مراكز درماني و فاصله به محدوده‌هاي پيراموني شهر (در ويژگي‌‌هاي كالبدي) دارد. از سوي ديگر نتايج نشان داد كه از نظر شموليت، متغير‌‌هاي اجتماعي و از نظر شدت، متغير‌‌هاي اقتصادي بيشترين ارتباط را با تغييرات تعداد مسافران پس از كرونا دارند.