نقش نظام پايگان آب در شكل‌دهي به فرم و ساختار شهرها (مطالعه‌ي موردي: شهر اروميه)

مقدمه: در شهرسازي و معماري ايراني تقريباً همه عناصر و فضاهاي معماري و شهرسازي ازجمله خانه، مسجد، بازار و حتي معابر به نحوي با آب مرتبط بوده‌اند. بسياري از عناصر معماري و شهرسازي براي نگهداري و توزيع و مصرف آب به وجود مي‌آمدند ازجمله  مهم‌ترين اين عناصر، آسياب‌ها، قنات‌ها، حمام‌ها، محلات، مساجد و باغ‌ها هستن؛  بنابراين بررسي نقش آب در شكل‌گيري فضاهاي شهري در شهرهاي ايران ضرورتي انكارناپذير است.هدف پژوهش :  هدف اساسي در پژوهش حاضر بررسي نظام آبياري و نحوه‌ي تأمين آب در شهر اروميه به‌عنوان نمونه موردي است.روش‌شناسي تحقيق:  پژوهش حاضر با استفاده از روش تحليلي، پيمايشي و تاريخي و در قالب مطالعه‌اي تركيبي (كمي و كيفي) در 2 بخش به بررسي نحوه تعامل شهر اروميه با نظام آبي پرداخته است. بخش نخست شامل مطالعات اسنادي و پيرامون شهر اروميه و آب است و بخش دوم شامل مطالعه ميداني است. قلمرو جغرافيايي پژوهش :  قلمرو جغرافيايي پژوهش حاضر، شهر اروميه، مركز استان آذربايجان غربي است. يافته‌ها و بحث: يافته‌هاي پژوهش گواه اين موضوع است كه به دليل اهميت آب و به‌منظور بهره‌مندي همه‌ي افراد از آن، نقش‌ها و روابط اجتماعي گسترده و دقيقي از طريق سازوكار فرهنگي ايجاد شده‌اند كه اين‌ها خود بخشي از فرهنگ مردم اروميه را تحت تأثير قرار داده‌اند. نتايج:  نتايج پژوهش حاضر نشان مي‌دهد كه گردش و چخش شدن آب از مجموعه مسير قنات، نهرهاي روگذر، گرمابه‌ها و مساجد تشكيل شده است و چگونگي توسعه و شكل‌گيري شهر اروميه كه  شامل استقرار محلات، خانه‌ها و ساير بناهاي  شهري عمومي مي‌شود، منطبـق و در راستاي مؤلفه‌هاي شكل‌دهنده به اين نظام گردش و تقسيم آب بوده است. درنتيجه‌ي شكل‌گيري و توسعه اروميه، وابسته به‌نظام آبياري و سيستم پايگان آب بوده است.