ارزيابي آسيب پذيري حوزه آبخيز تجن از نظر سيلاب با استفاده از روش BWM

مقدمه و هدف: سيلاب يكي از مهمترين بلاي طبيعي بوده كه بيشترين خسارت را به بخش‌هاي زيرساختي وارد مي‌كند و تا حد زيادي بر فعاليت‌هاي اقتصادي و اجتماعي افراد تاثير مي‌گذارد. از وقوع اين پديده نمي توان جلوگيري كرد ولي با انجام اقداماتي مي توان اثرات ناشي از آن را تا حدّ زيادي كاهش داد. يكي از روش هاي مديريتي براي كاهش خسارت ناشي از سيلاب، شناسايي مناطق آسيب پذير مي باشد. هدف از اين پژوهش تعيين مناطق آسيب‌پذير حوزه آبخيز تجن با استفاده از يك رويكرد جديد مي‌باشد. مواد و روش ها: از اين رو، در اين پژوهش با هدف شناسايي مناطق آسيب پذير از سيلاب در چهار بعد اقتصادي، اجتماعي-فرهنگي، ساختاري-فيزيكي و سياست‌گذاري-نهادي از روش بهترين بدترين (BWM) كه مبتني بر برنامه ريزي خطي است، براي وزن دهي شاخص ها استفاده شد.به منظور رتبه دهي معيارها، آزمون فريدمن بكار گرفته شد. جامعه آماري تحقيق، روستاهاي در معرض خطر سيل در حوزه آبخيز تجن در استان مازندران مي باشند. براي اين كار 208 پرسشنامه به صورت تصادفي توسط ساكنين 40 روستا تكميل گرديد. براي انجام تحقيق حاضر به منظور تجزيه تحليل پرسشنامه ها و اجراي روش BWM به ترتيب از نرم افزار SPSS16 و مدل بهينه سازي Lingo18 استفاده شده است. يافته ها: نتايج آزمون آماري فريدمن نشان داد كه از نظر پاسخگويان تفاوت معناداري (Sig = 0.00) بين معيارهاي مورد بررسي در اين پژوهش وجود دارد و معيار اقتصادي با رتبه 2/85 داراي بالاترين اهميت نسبت به سه معيار ديگر مي باشد. همچنين نتايج وزن دهي شاخص ها با استفاده از روش BWM كه مبتني بر ارجحيت بهترين و بدترين مي باشند نيز نشان داد كه در بعد اقتصادي شاخص وابستگي به درآمد كشاورزي (0/284)، در بعد ساختاري-فيزيكي شاخص وجود راه هاي ارتباطي (جاده و پل) مناسب (0/243)، در بعد سياست گذاري نيز شاخص تخريب منابع طبيعي (0/379) و در بعد اجتماعي-فرهنگي شاخص دسترسي به مراكز بهداشتي و درماني (0/391) داراي بالاترين وزن بوده و از لحاظ پاسخگويان تاثير زيادي در آسيب پذيري ساكنين به سيلاب دارد. همچنين، در اين پژوهش مقدار شاخص ناسازگاري نيز كمتر از 0/1 بوده است كه نشان دهنده دقت خوب مدل BWM در وزن دهي شاخص هاي آسيب پذيري مي باشد. نتيجه‌گيري: به منظور كاهش هزينه‌ها و نيز كاهش پيچيدگي ناشي از تعداد زياد معيار و زيرمعيار موثر بر آسيب‌پذيري يك منطقه به سيلاب استفاده از روش‌هاي تصميم‌گيري چند معياره جديد مبتني بر برنامه‌ريزي خطي تاكيد مي‌شود.