ارزيابي سناريوهاي حدي تغيير اقليم بر آبدهي حوضه آبريز سد شهيد رجايي تحت مدل HBV-light

مقدمه و هدف: مديريت آب در حوضه‌هاي آبي با توجه به كمبود ايستگاه‌هاي داده‌برداري به‌سختي امكان‌پذير است. امروزه شبيه‌سازي بارش-رواناب با مدل‌هاي مختلف به مديريت منابع آبي موجود كمك خواهد كرد. لذا استفاده از مدل‌هاي هيدرولوژي كه با حداقل داده‌ها امكان شناخت و مديريت حوضه را فراهم مي‌كنند، مي‌تواند روشي مناسب باشد. مواد و روش‌ها: در اين تحقيق به‌منظور شبيه‌سازي رواناب ناشي از بارش و بررسي مكانيسم تشكيل رواناب و جريان خروجي در حوضه آبريز سد شهيد رجايي واقع در شهرستان ساري، از مدل HBV-light با داده‌هاي موجود از سال 1981 تا سال 2015 استفاده شد. از 70 درصد داده‌هاي سري زماني در مرحله واسنجي (1981-2005) و حدود 30 درصد آن (2006-2015) در مرحله صحت سنجي استفاده شد. همچنين عملكرد آن تحت شرايط تغيير اقليم با دو سناريوي RCP2.6 و RCP8.5  در دو بازه زماني آينده نزديك (2016-2040) و آينده دور (2041-2065) مورد ارزيابي قرار گرفت. يافته‌ها: نتايج نشان داد افزايش دما به ترتيب در دو سناريوي RCP2.6 و RCP8.5 به مقدار 11/5 و 13/9 درصد در آينده نزديك و به ترتيب 13/9 و 24/2 درصد در آينده دور بوده است. همچنين ميزان بارش در دو سناريوي اقليمي RCP2.6 و RCP8.5  در آينده دور و آينده نزديك حدود 58 درصد كاهش خواهد يافت. نتايج خروجي مدل نشان داد اثر سناريوهاي اقليمي بر دبي‌هاي اوج در آينده نزديك (2016-2040) افزايشي و در آينده دور (2041-2065) كاهشي خواهد بود. اختلاف ميانگين دبي‌هاي اوج در پنجره زماني آينده نسبت به دوره پايه در سطح اعتماد 95 درصد (آزمون كروسكال واليس) معني‌دار بوده است. به ترتيب در دو سناريوي اقليمي RCP2.6 و RCP8.5 در آينده نزديك 36 و 28 درصد افزايش و در آينده دور 12 و 3 درصد كاهش خواهد يافت. بررسي توزيع احتمالاتي داده‌ها نشان داد مقادير دبي اوج از تابع ويبول نوع سوم پيروي مي‌كند. اين تغييرات در دبي‌هاي اوج با توجه به تغيير توزيع آماري احتمال رخداد پديده‌هاي حدي (دبي‌هاي اوج شديد) را افزايش خواهد داد. لذا وقوع بارش‌هاي حدي و دبي‌هاي اوج شديدتر با دور بازگشت كمتري رخ خواهد داد. نتيجه‌گيري: در مجموع، اين نتايج حاكي از آن است مديريت، بهره‌برداري و نگهداري از منابع آبي تجميع شده در محل سد شهيدرجايي با چالش جدي روبرو خواهد شد. لذا پيشنهاد مي‌شود ضمن بررسي دقيق‌تر و مقايسه با نتايج ديگر مدل‌هاي هيدرولوژيكي سناريوهاي حدي پيش‌رو در مديريت حوضه آبريز اعمال شود.