نقش اندوده سطحي در غلظت رسوب و هدررفت خاك از كرت‌هاي آزمايشگاهي تحت شبيه‌سازي باران هاي متوالي

مقدمه و هدف: خاك يكي از مهم‌ترين سرمايه‌هاي ملي هر كشور محسوب مي‌شود. از آنجايي كه تاثيرات تخريب خاكدانه ها و تشكيل اندوده سطحي بر افزايش سيل خيزي،كاهش حاصلخيزي خاك و افزايش ميزان فرسايش موضوع مهمي است، لذا هدف پژوهش حاضر، بررسي نقش اندوده سطحي در غلظت رسوب و هدررفت خاك است. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر در دو بافت خاك لومي-شني و لومي-شني-رسي تحت تاثير سه توالي بارندگي با شدت‌هاي بارندگي 50 و 90 ميلي‌متر در ساعت با فواصل 10 روز و به مدت 15 دقيقه در كرت‌هاي فرسايشي كوچك با ابعاد 0/5× 0/5 متر با شيب 18 درصد مورد بررسي قرار گرفت. همچنين براي اندازه‌گيري اندوده سطحي از دو  شاخص ميانگين وزني قطر خاك‌دانه‌هاي سطح خاك و اسكنر سه‌بعدي با دقت 20 ميكرومتر استفاده شد. يافته‌ها: نتايج نشان داد كه توالي بارندگي بر غلظت رسوب و هدررفت خاك تاثير معني‌دار (0/01  p) داشت. در اثر توالي بارندگي هدررفت خاك در بافت لومي-شني در شدت‌ بارندگي 50 ميلي‌متر در ساعت حدود 45 درصد افزايش يافت در حالي كه در شدت بارندگي 90 ميلي‌متر  در ساعت حدود 38 درصد كاهش يافت و در بافت لومي-شني-رسي به ترتيب در شدت هاي بارندگي 50 و 90 ميلي‌متر در ساعت هدررفت خاك به ترتيب 5 و 67 درصد كاهش يافت. ميزان غلظت رسوب نيز بعد از توالي‌هاي بارندگي كاهش يافت. نتايج اندازه‌گيري هدررفت خاك نشان داد كه از بارندگي اول تا بارندگي سوم جز در بافت لومي-شني در شدت بارندگي 50 ميلي‌متر در ساعت، در هر دو خاك ، ميزان رسوب خروجي كاهش يافت. نتايج حاصل از اسكنر سه‌بعدي در شدت بارندگي 50 ميلي‌متر در ساعت نشان داد زبري سطح خاك در بافت لومي-شني از 1/30 به 1/18 ميلي‌متر و در بافت لومي-شني-رسي از 1/80 به 1/31 كاهش يافت، اما در شدت بارندگي 90 ميلي‌متر در ساعت ميزان زبري افزايش يافت و از تشكيل اندوده سطحي جلوگيري گرد. نتيجه‌گيري: زبري سطح خاك و اندوده سطحي حاصل از بارندگي قبلي قادر است شرايط سطح خاك و رواناب و هدررفت خاك را در مقياس كرت تغيير دهد و شدت اين تغييرات تحت تاثيرات متقابل شدت بارندگي و بافت خاك مي‌باشد.