ارزيابي حديث عبدالله بن بكير در قاعده‌ي لاضرر به روش تحليل فهرستي

از مهمترين مستندات قاعده‌ي لاضرر روايت داستان سمرة بن جندب است كه معتبرترين طريق آن به عبدالله بن بكير منتهي مي شود. . مستندات قاعده لاضرر به ادعاي تواتر يا اعتبار، غالبا مورد ارزيابي قرار نمي‌گيرند. در موارد ارزيابي شده تلاش شده تا روايات مربوط بر اساس روش هاي مرسوم رجالي تصحيح گردد. در اين مقاله به روش تحليل فهرستي به ارزيابي روايت عبدالله بن بكير درباره قاعده‌ي لاضرر پرداخته مي‌شود. تحليل فهرستي در تقرير مختار مشتمل بر چهار مرحله بررسي رجالي و فهرستي اوليه، مطالعه فضاي صدور، بررسي موضع امامان(ع) و مطالعه مرحله انتقال از حديث به فتوا مي‌باشد كه در اين پژوهش اين چهار مرحله بر حديث عبدالله بن بكير پياده‌سازي شده است. بررسي رجالي سند موجود در كافي، ضعف آن را آشكار مي‌كند. از جهت ديگر، با بررسي فهرستي، اعتبار فهرستي در زمان تأليف كتاب كافي احراز مي‌گردد. با تتبع حديث در تراث اهل سنت كاملا آشكار است كه فقره‌ي «لاضرر و لا ضرار» در فضاي مدينه در قرن اول و مخصوصا در نيمه‌ي دوم آن شهرت داشته است. در قرن دوم، عالمان اهل سنت تلاش كردند اسناد آن را ذكر نمايند. اينان در قرن سوم، حديث لاضرر را منقطع دانسته و از نقل آن خودداري كرده‌اند و در قرنهاي بعد، آن را قبول كردند. با بررسي موضع اهل بيت ع نسبت به اين حديث تأييد اصل انتساب فقره‌ي «لاضرر و لاضرار» به رسول الله (ص )توسط ايشان قابل احراز است.