تحليل ساحت‌هاي مجاهدت در گفتمان قرآني بر اساس الگوي انتقادي نورمن فركلاف

از جمله رويكردهاي كاربردشناسانه در زبان كه امكان بازخواني متون ديني را به مثابه گفتمان فراهم مي‌آورد، رويكرد تحليل گفتمان انتقادي است. در پژوهش حاضر با روش توصيفي-تحليلي، ساحت‌هاي مجاهدت با عنايت به آياتي كه به صورت مصرّح و يا غير مصرّح به جهاد اشاره دارند بر پايه رويكرد تحليل گفتمان انتقادي فركلاف در سطوح سه گانه توصيف، تفسير و تبيين، مورد بررسي قرار گرفت، تا بتوان با در نظر داشتن ساختارهاي اجتماعي، فرهنگي و ارزشي كه متن در بستر آن به وجود آمده است، به دريافت تازه‌اي از گفتمان مجاهدت در قرآن دست يافت. شبكه گفتماني جهاد در مواجهه با نظم گفتماني موجود در جامعه جاهلي زمان نزول و نيز ادوار پسيني نزول، با قرار دادن اصل دفاع و نيز مقاتله و مجاهده در راه خدا، به عنوان دالّ مركزي گفتمان جهاد در قرآن، مجموعه‌اي از عناصر و ارزش‌هاي مفهومي را باز تعريف كرده و از طريق اين نظام ارزشي جديد، ساحت‌هاي مجاهدت تبيين و بسياري از حوزه‌هاي معناييِ در گردش در جامعه را تغيير داده است. مهم‌ترين اين تغييرات باز توليد مناسبات قدرت در جامعه است كه مناسبات اجتماعي را نظمي تازه مي‌بخشد و مناسبات قدرت را ذيل نظام‌هاي معنايي و معرفتي دوگانه‌اي چون حق و باطل، الله و طاغوت، ايمان و كفر و غيره باز تعريف مي‌نمايد. تغيير و اصلاح انديشه و باورهاي دروني و ترسيم هنجارها در نهايت مخاطب گفتمان را به سوي كنش اجتماعي مناسب در راستاي نظام‌هاي بهنجار سوق مي‌دهد.