اثر تنش خشكي طي مرحله زايشي بر رشد ريشه نخود (Cicer arietinum L.) و تعيين صفات مؤثر بر عملكرد

تنش خشكي از مهم‌ترين عوامل كاهنده رشد ريشه و اندام هاي هوايي و عملكرد دانه در گياهان زراعي مي باشد. اين تحقيق به‌منظور ارزيابي اثر تنش خشكي بر عملكرد، اجزاي عملكرد، خصوصيات ريشه و همچنين بررسي ارتباط صفات فيزيولوژيكي گياه با عملكرد دانه در شرايط تنش خشكي به صورت گلداني و در گلخانه اجرا شد. تيمارها شامل تنش خشكي در چهار سطح (40، 60، 80، 100 درصد نياز آبي) بود و در قالب طرح كاملاً تصادفي با سه تكرار انجام شد. نتايج تجزيه واريانس نشان داد كه تنش خشكي بر وزن برگ، وزن ساقه، تعداد دانه، وزن دانه، وزن نيام، وزن ريشه، حجم ريشه، طول ريشه، سطح ريشه، تراكم طولي ريشه و تعداد نيام معني دار و بر نسبت وزن ريشه به ساقه معني دار نبود. بيشترين وزن برگ، وزن ساقه، تعداد دانه، وزن دانه، وزن نيام، وزن ريشه، حجم ريشه و طول ريشه در تيمار 100 درصد نياز آبي و كمترين مقادير آن‌ها در تيمار 40 درصد نياز آبي مشاهده شد. با كاهش درصد نياز آبي گياه صفات مورد مطالعه كاهش يافتند. در بين اجزاي عملكرد، وزن دانه و تعداد نيام در شرايط تنش هاي نسبتاً شديد نسبت به عدم تنش به ترتيب 36 و 58 درصد كاهش يافتند. در شرايط عدم تنش آبي (100 و 80 درصد نياز آبي)، تعداد دانه با صفات وزن ريشه و تراكم طولي ريشه همبستگي منفي (به ترتيب 0/366- و 0/048-) و با صفات سطح ريشه و حجم ريشه همبستگي مثبت (به ترتيب 0/619 و 0/527) نشان داد. از طرف ديگر در شرايط تنش هاي آبي (60 و 40 درصد نياز آبي) وزن دانه با صفات مربوط به ريشه رابطه مثبت داشت كه بيشترين مقدار آن با حجم ريشه (0/739) و طول ريشه بود (0/657). هم چنين تعداد دانه نيز با صفات ريشه مانند وزن ريشه (0/823)، سطح ريشه (0/804) و حجم ريشه (0/594) رابطه مثبتي داشت. نتايج رگرسيون گام‌به‌گام نشان داد كه در شرايط عدم تنش صفات تعداد نيام، تعداد دانه و وزن برگ و در شرايط تنش صفات تعداد نيام، وزن دانه، وزن برگ و وزن ريشه بيشترين عوامل مؤثر بر عملكرد مي باشند؛ بنابراين در شرايط تنش خشكي، وزن ريشه مهم است و در جذب آب توسط گياه مؤثر است.