از نابته/ناصبه تا حشويه (بر اساس گزارش ها و تحليل­هاي تاريخي ابوعمرو جاحظ)

با توجه به دوران تسلط بني اميه از سال 41 تا 132 هجري، آن هم در طول سه نسل، و اين كه اصولا اسلام در اين دوره، پايه اي ترين مراحل را در شكل دهي به تاريخ تفكر پشت سر مي گذاشت، شناخت جريان هاي فكري ـ مذهبي بسيار اهميت دارد. اين كار در قالب تأسيس فرقه نابته ـ ناصبه شكل گرفت و بعدها، بهترين تبيين را جاحظ از اين مرام بدست داد. برخي از معتزله هم مانند ابوجعفر اسكافي نقش مهمي در تبيين آن داشتند، اما به نظر مي رسد، همچنان اهميت تاريخي با تأكيد بر موقعيت حلقه اي آن براي شناخت تفكر اسلامي كمتر مورد توجه قرار گرفته است. در اينجا سعي خواهيم كرد بر اساس داده هاي منابع مختلف و با تأكيد بر آنچه جاحظ در اين باره آورده، گزارشي از آراي نابته و تصوري كه از اين جريان در ميان مسلمانان بوده، بدست دهيم.