مقايسۀ خَمريّات «ابونُواس اهوازي» و ساقي‌نامۀ «پرتوي شيرازي» (از خاك تا افلاك)

ساقي نامه و خَمريه سرايي، يكي از انواع برجسته شعر غنايي است. بسياري از شاعران و عارفان، اشعار خود را بر پايۀ مضامين و مفاهيم اشعار خمري سروده‌اند و بعضاً بين تصاوير خاكي تا افلاكي پيوند زده‌اند. بررسي تطبيقي مضامين اشعار ابونواس اهوازي (133ه.ق-196) و حكيم پرتوي شيرازي (870 ه.ق- 941)، مسئله اصلي مقالۀ پيش روي است. اين پژوهش با روش توصيفي- تحليلي و با تكيه بر متون كتابخانه اي درصدد پاسخ به اين پرسش است كه تفاوت و تشابه مضامين شعري در خمريات ابونواس و ساقي نامۀ حكيم پرتوي چيست؟ نتايج تحقيق نشان مي دهد كه هر دوي اين آثار به لحاظ توصيفات، تشبيهات، كاربرد آلات و نغمات موسيقي و نيز واژگان ميخانه اي بسان يكديگر بوده‌اند، تفاوتي كه در اين دو به چشم مي خورد، آن است كه شراب، آلات ميخانه اي، ساقي و پير ميكده در خمريات ابونواس، جنبۀ ظاهري دارد؛ اما در ساقي نامۀ پرتوي، فراتر از معني ظاهري بوده، در بيان نوعي تفكر فلسفي و عرفاني است. مفهوم شراب و باده‌‍‌نوشي در خمريات ابونواس، جنبۀ لذت‌جويي و عشرت‌طلبي و در ساقي‌نامۀ پرتوي، جنبۀ سُكر عرفاني و نيل به قرب الهي دارد. او به نوعي كوشيده تا با كاربرد واژگان خمري به‌ظاهر بدنام، انديشه هاي والاي عرفاني را در اشعار خود منعكس نمايد.