تداوم و تحول در ادبيات دعاي اماميه: مصباح المتهجد شيخ طوسي

با تأليف مصباح المتهجد (بين سالهاي 441/ 444 تا 447ق) دوره جديدي در ادبيات دعايي اماميه آغاز مي‌شود. ويژگيهاي كتاب مصباح المتهجد يعني جامعيت، تبويب نوآورانه و اتقان آن، و نيز اعتبار و اهميت شخصيت شيخ طوسي (460ق) سبب شد از جنبه‌هاي مختلف توجه علما و دانشمندان اماميه به اين كتاب جلب شود و قبول عام يابد. بدين ترتيب كتاب يا به عبارت ديگر قرائتي معيار از ميراث دعايي پراكنده شيعه عرضه شد. مصباح المتهجد مهمترين و معتبرين دعانامه شيعي است و همه كتابهاي نوشته‌شده در ادبيات دعاي اماميه پس از آن به صورت مستقيم يا غيرمستقيم وامدار آن هستند. در اين مقاله نخست تأثير تأليف مصباح المتهجد در حوزه ادبيات دعا بررسي شده است. سپس درباره زمينه‌ها و انگيزه تأليف، نام دقيق كتاب، هويت مهدي اليه، تاريخ تأليف و تحريرهاي مصباح المتهجد به تفصيل بحث شده است.‌ آن گاه با بررسي نسخه‌ها و نگارشهاي پيراموني و ترجمه‌هاي كهن، سير گسترش و تداول اين كتاب تا قرن نهم هجري گزارش شده است. شواهدي نيز از تأثير اين كتاب بر مجاميع دعايي ساير مذاهب مانند شافعيان و زيديه ارائه شده است. همچنين به ضرورت بررسي تاريخ تأليف مصباح المتهجد، بحثي درباره تاريخ تأليف آثار ديگر شيخ طوسي مطرح شده است.