شكل‌گيري ايده‌ها در بحران: نقد كتاب اسپينوزا و سياست

اين مقاله به ارزيابي كتاب اسپينوزا و سياست، نوشتة اتييِن باليبار، مي‌پردازد. ايدة باليبار اين است كه فلسفة اسپينوزا سياسي است. باليبار مطالعة فلسفة اسپينوزا را با اين استدلال آغاز مي‌كند كه اگر انديشة اسپينوزا را صرفاً نظريه‌اي بدانيم كه در سطح فراتاريخي از نظرية محض قرار دارد، آن را نمي‌توانيم بفهميم. درمقابل، هريك از آثار بزرگ او بايد به‌عنوان مداخله‌اي در شرايط فلسفي و سياسي ويژه‌اي فهميده شود. به همين دليل، از نظر باليبار، تفكيك متافيزيك اسپينوزا از سياست او ناممكن است، آن‌هم به‌گونه‌اي‌كه انگار سياست كاربست متافيزيك است. فلسفة اسپينوزا را بايستي در كليتش سياسي در نظر گرفت، به‌نحوي‌كه حتي نظرورزانه‌ترين اظهارات اسپينوزا از پاسخ به ضروريات و الزامات مشخص سياسي تشكيل يافته است و با شرايط تاريخي ويژه‌اي گره خورده است. باليبار در مطالعة ايده‌ها از لوئي آلتوسر ‌تأثير پذيرفته است و از اصطلاح آلتوسري «conjoncture» استفاده مي‌كند. ضمن برجسته‌كردن نوآوري، ويژگي روشي و تفسير او از اسپينوزا به خطاي مترجم‌‌‌هاي فارسي در ترجمة «conjuncture» به «اتصال» اشاره‌‌ خواهيم كرد و نشان خواهيم داد كه، برخلاف ادعاي مترجم‌‌ها، نه‌تنها اسپينوزا «فيلسوف اتصالي» نيست، بلكه «فيلسوفي بحران‌انديش» است.