بررسي انتقادي كتاب فقيه سرگردان: نقد انديشۀ سياسي خنجي

بحراني كه درنتيجۀ افول خلافت عباسي در نيمۀ قرن هفتم هجري براي انديشۀ سياسي اهل سنت ايجاد شد تا قرن‌ها ادامه داشت. اين بحران در قرن دهم براي شيخ فضل‌الله روزبهان خنجي، كه از نظريه‌‌‌پردازان برجستۀ سني‌مذهب بود، موجب تلاش براي احياي خلافت از طريق متوسل‌شدن به سلاطيني شد كه در روزگار او قدرت سياسي را در دست داشتند و بيش‌ از آن‌كه دغدغۀ حاكميت دين را داشته باشند، درپي بسط قدرت سياسي خود بودند. كتاب فقيه سرگردان به بررسي آرا و انديشه‌هاي خنجي، ‌به‌منزلۀ يكي از آخرين نمايندگان انديشۀ اهل سنت در جامعۀ ايران، مي‌پردازد كه با قدرت روزافزون حكومت شيعه‌مذهب صفوي مخالف بود. نوشتار حاضر هم خوانشي انتقادي از آراي «شيخ خنج» است و هم به بررسي انتقادي كتاب فقيه سرگردان مي‌پردازد. اين بررسي در چهار بخش سامان مي‌يابد. نقد رويكرد نويسنده به حكومت صفويان، بررسي انتقادي مخالفت خنجي با حاكميت سياسي تشيع، و رگه‌هاي ايراني‌ستيز موجود در آراي او از جملۀ نكاتي است كه در پژوهش حاضر بر آن‌ها تأكيد مي‌شود. نظريۀ استيلا، كه با عنوان واقع‌گرايي سياسي ارائه مي‌شود، و تقليل جايگاه معرفتي انديشۀ سياسي از نقدهاي وارد بر فقيه سرگردان است.