صورت‌بندي اصول هفت‌گانۀ هنر ايراني؛ نقدي بر كتاب هفت اصل تزئيني هنر ايران

اين نوشتار، كه پژوهشي توصيفي و تحليلي است و داده‌هاي كيفي آن به‌شيوۀ تحقيق كتاب‌خانه‌اي جمع‌آوري شده، با هدف بررسي تحولات سبكي هنر ايران پس از حملۀ مغول سامان يافته است و نگارندگان تلاش دارند ضمن نقد و بررسي كتاب هفت اصل تزئيني هنر ايران، نوشتۀ يعقوب آژند، به اين پرسش اساسي پاسخ دهند كه چرا در مكتب قزوين دورۀ صفوي از نقوش هفت‌گانۀ هنر ايراني به‌منزلۀ اصول هفت‌گانۀ هنر ايراني ياد شده است؟ به‌نظر مي‌رسد كه بركشيدن اين نقوش به جايگاه «اصول هفت‌گانه» هم‌سو با سياست‌هاي شاه تهماسب و با هدف محدودكردن قدرت قزلباشان صورت پذيرفته باشد. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه براي نيل به اين مقصود نخست كارگاه و كتاب‌خانۀ سلطنتي تبريز، به‌مثابۀ كانون ذي‌نفوذ و مروج تفكر قزلباشي، منحل شد و در گام بعد عناصر بصري نگارگري ايراني در دو حوزۀ اصلي و فرعي قاعده‌بندي شدند. قراردادن عناصري نظير تحرك، رنگ‌پردازي، و تركيب‌بندي در حوزۀ فرعيات نگارگري ايراني به‌معناي كاستن از اهميت اصول حاكم بر شيوۀ قزلباشي بود و در‌مقابل تأكيد بر آرايه‌پردازي ذيل عنوان «اصول هفت‌گانۀ هنر ايراني»، ضمن تعيين خط‌مشي مكتب نوپاي قزوين در مسيري متفاوت از مكتب تبريز دوم، اعتباري ويژه به آن مي‌بخشيد.