مطالعۀ عوامل مؤثر گرايش به خرافات در بين شهروندان: فراتحليل پژوهش‌هاي بازۀ زماني 1388 الي 1397

خرافه به باورهاي مبتني‌بر تقدير، شانس، سنت مي‌گويند كه فرد براي تحليل اتفاقات پيرامون خود استفاده مي‌كند و معمولاً مبناي علمي ندرند. متفكران نوسازي علت آن را محلي‌گرايي، انزواي محيطي، فقر فرهنگي، تلۀ محروميت، خرده‌فرهنگ گروهي، عدم نوسازي اجتماعي، ترس از تحول، جامعۀ كندويي و قطاعي و وجود تصور خيرمحدود مي‌داند. در ايران مطابق آمارها، ميزان گرايش به خرافه زياد شده و شهروندان هزينۀ مالي و اجتماعي براي اين مسأله مي‌پردازند. هدف اصلي تحقيق، مطالعۀ عوامل مؤثر گرايش به خرافات در بين شهروندان است. روش تحقيق از نوع فرا تحليل كمّي، جامعۀ آماري آن 23 سند كه 18 پژوهش به‌دليل پيمايش و مرتبط بودن با مسألۀ پژوهش، رعايت كيفيت و روايي انتخاب‌شده است؛ روش نمونه‌گيري از نوع غيراحتمالي از پايگاه علمي نورمگز، جهاد دانشگاهي، مگ‌ايران و ايران‌داك بوده است. نتايج نشان مي‌دهد كه بين عوامل اجتماعي (0.135)، فرهنگي (0.204)، رواني (0.365) و اقتصادي (0.478) با گرايش به خرافات رابطه وجود داشته و اثر كل آن‌ها برابر با 19 بوده است. هم‌چنين آزمون Q و نمودار قيفي وجود ناهمگني (واريانس) بين مطالعات را تأييد كردند. براي بررسي آن، متغيرهاي زمينه‌اي به‌عنوان متغير تعديل‌گر درنظر گرفته شدند. نتايج بررسي تعديل‌گر نشان مي‌دهد كه هويت قومي بر گرايش به خرافه تأثير داشته و ميزان اثر كلي آن برابر با 0.13% است. اين ميزان در بين گروهي قومي لُر و ترك‌ها نسبت به ساير اقوام بيشتر بوده است. از بُعد جنسيت، زنان بيشتر از مردان به‌سمت خرافه مي‌روند و علت اين امر به تفاوت رواني، جسمي و تفاوت اجتماعي بين مردان و زنان در جامعه برمي‌گردد؛ هم‌چنين بازيكنان فوتبال كمتر و شهروندان عمومي بيشتر از همه به خرافات گرايش دارند. از نگاه محل زندگي (زيست مكاني-جغرافيايي)، ساكنان محيط روستا بيشتر علاقه و تمايل به تبيين امور با خرافات دارند. علت اين امر به انزواي جغرافيايي، سرمايۀ فرهنگي پايين، محلي‌گرايي و سازگاري و هم‌نوايي مردم با هنجارهاي سنتي و تاريخي خود در باب امور اجتماعي دارد.