بررسي وجود روابط اجتماعي گمنشافتي (خانوادگي، دوستي و همسايگي) در محلات شهر همدان

شهر عموماً با روابط اجتماعي غيرشخصي، گمنامي، خويشتن‌داري و روابط سطحي و گذرا شناخته مي‌شود؛ اما شهر ويژگي‌هاي ديگري چون پيوند‌هاي خانوادگي و خويشاوندي، همسايگي و روابط بين دوستان را نيز به‌طور آشكار و پنهان در بستر خودپرورش مي‌دهد. رويكرد «زيمل» و «ورث» به روابط غيرشخصي و فردگرايانۀ شهر اشاره دارد و رويكرد «گانز» و «فيشر» به پيوندهاي خانوادگي و دوستان، و رويكرد «جاكوبز» به‌روابط اجتماعي محلات توجه دارد. اين پژوهش به‌دنبال آن است نشان‌دهد كه در محلات شهر همدان روابط اجتماعي گمنشافتي وجود دارد و مي‌توان اين فرضيۀ نظريه‌پردازان مدرن شهري را مورد مناقشه قرار داد. بدين‌منظور از تحليل ساختاري براي تجزيه و تحليل روابط اجتماعي استفاده شده است. روش پيمايشي با نمونه‌گيري خوشه‌اي در چهار منطقۀ مختلف شهري با 400 پرسشنامه آزموده شده به‌كار گرفته شد. ابعاد روابط اجتماعي شامل: دوري و نزديكي (اندازۀ رابطه)؛ ميزان رفت‌و‌آمد، تمايل به رفت‌و‌آمد (تعداد رابطه)؛ اعتماد، احساس دوستي و كمك (شدت رابطه) است. اين ابعاد در بين خانواده، خويشاوندان، دوستان، همسايه‌ها و اهالي محل و دوستان سنجيده شده‌اند. واحد تحليل خانواده است. خانواده‌ها در رفت‌وآمد، تمايل به رفت‌وآمد، اعتماد، احساس دوستي و كمك كردن به اعضاي خانوادۀ خود، خويشاوندان نزديك و بستگان ميزان بسيار بالايي را به‌نمايش مي‌گذارند. ميزان اعتماد، احساس دوستي خانواده‌ها با دوستان هرچند در مقايسه با روابط خانوادگي و بستگان نزديك خيلي بالا نيست، ولي در مقايسه با اهالي محل و همسايه‌ها وضعيت به‌مراتب بهتري دارند. همين‌امر فرضيۀ تحقيق مبتني‌بر اين كه روابط اجتماعي گمنشافتي در محلات شهر وجود دارد، تأييد مي‌كند. درضمن بين ابعاد روابط اجتماعي مورد اشارۀ بين مناطق چهارگانۀ شهري تفاوت‌هاي معني‌داري ديده مي‌شود. منطقۀ مرفه‌نشين ازنظر روابط گمنشافتي در سطح پاييني قرار دارد و با سه منطقۀ ديگر متفاوت است.