مدل‌سازي و پيش‌بيني روند گسترش و توسعه‌ فيزيكي شهر بجنورد

شهر بجنورد، در پي انتخاب به‌عنوان مركز سياسي-اداري استان خراسان شمالي در سال 1384، با رشد دوچندان جمعيت و تحولات جمعيتي مواجه شد. تمركز مراكز اداري، نظامي، سياحتي، فرهنگي و آموزشي در كنار مهاجرت بي‌رويه روستائيان به شهر، شهر را با نيازهاي جديد توسعه شهري مواجه ساخت. گسترش فيزيكي شهر بيش‌ازپيش، تبديل زمين‌هاي كشاورزي به شهري و ساخت‌وساز بي‌رويه، يكي از مسائل اصلي پيش‌روي شهر است. پژوهش حاضر با روش توصيفي-تحليلي و با استفاده از روش اتوماتاي سلولي توسط شبكه‌هاي عصبي مصنوعي پرسپترون و داده‌هاي سنجش‌ازدور، انجام‌شده است. تصاوير ماهواره‌اي مربوط به سال‌هاي 2011 و 2021 دشت بجنورد، مبناي بررسي قرار گرفت و به‌منظور به‌طوركلي الگوهاي فضايي-زماني كاربري زمين، از داده‌هاي آرشيو سنجش‌ازدور، استفاده شد. در راستاي اهداف تحقيق، تصاوير مولتي اسپكتورال لندست 7 و لندست 8 در ارتباط با شهر بجنورد (path 161, row 034) دانلود شده است. باهدف افزايش اعتبار نتايج، نقشه‌هاي خروجي با نقشه‌هاي گوگل ارث، تطبيق داده شد. همچنين در طبقه‌بندي سال 2011 دقت كلي 86 و ضريب كاپا 81 و در سال 2021، دقت كلي 88 و ضريب كاپا 85 به دست آمد. يافته‌هاي اصلي شامل محاسبه و برآورد تغييرات كاربري زمين و سهم هر كاربري در سال‌هاي مبناي اين تحقيق، مدل‌سازي و پيش‌بيني تغييرات كاربري زمين‌براي سال 2031 بر اساس ترسيم نقشه پتانسيل انتقال براي كاربري‌ها و تشكيل زنجيره ماركوف در كنار هشت عامل تأثيرگذار شيب، ارتفاع، فاصله از گسل، زمين‌هاي كشاورزي، راه‌هاي اصلي، شبكه برق اصلي، مناطق ساخته‌شده و قيمت زمين، است. نتايج نوشتار، تأييدكننده افزايش مناطق ساخته‌شده و كاربري‌هاي شهري و كاهش كاربري كشاورزي و مرتع در افق پيش‌بيني گسترش شهر بجنورد در سال 2031 است. بعلاوه به لحاظ ساختار فضايي، رشد مناطق ساخته‌شده عمدتاً در سه جبهه بجنورد-اسفراين، بجنورد-مشهد و بجنورد-آشخانه قابل‌مشاهده است. بدين ترتيب، انتظار مي‌رود با شناسايي روند گسترش و توسعه فيزيكي شهر بجنورد، بتوان در مديريت و برنامه‌ريزي اين فرآيند، تأثيرگذار واقع شد.