تبيين عوامل تأثيرگذار بر ايجاد آتش‌بس در قره‌باغ (نوامبر 2020)

فروپاشي اتحاد جماهير شوروي پيامدهاي بسياري در سطوح منطقه‌اي و فرا منطقه‌اي به دنبال داشت. به‌طوري‌كه در سطح منطقه‌اي با برآمدن 15 كشور مستقل بزرگ و كوچك قلمرو سابق شوروي در حوزه‌هاي اروپايي و آسيايي، از يك‌سو باعث شكل‌گيري سيستم‌هاي منطقه‌اي به‌ويژه در قلمرو آسيايي آن، يعني قفقاز و آسياي ميانه شد و از سوي ديگر خلأ قدرت ناشي از فروپاشي شوروي و فقدان يك قدرت مسلط منطقه‌اي، منطقه را وارد بحران‌هاي ژئوپليتيكي كرد. در چنين شرايطي يكي از قديمي‌ترين بحران‌هاي سرزمين‌هاي قفقاز جنوبي بين دو كشور ارمنستان و آذربايجان بر سر منطقه قره‌باغ پديد آمد. درگيري‌هاي پراكنده به جنگي تمام‌عيار ميان اين دو كشور تبديل شد كه بر اثر آن، علاوه بر قره‌باغ، هفت منطقه ديگر جمهوري آذربايجان در خارج از قره‌باغ نيز به تصرف ارمنستان درآمد و درمجموع بيست درصد از خاك جمهوري آذربايجان اشغال شد. از زمان شروع درگيري‌ها، مذاكرات چندباره‌اي براي حل مسالمت‌آميز مناقشه قره‌باغ با ابتكار سازمان ملل و ميانجي‌گري برخي از كشورهاي منطقه به آتش‌بس ميان اين دو كشور منجر شد ولي بارها نقض گرديد تا اينكه در تاريخ ۱۰ نوامبر، طرف‌هاي درگير، توافق‌نامه آتش‌بس را پذيرفتند. سؤال اصلي مقاله اين است كه چه عواملي سبب شده كه كشورهاي آذربايجان و ارمنستان آتش‌بس را پذيرفته و بر اجراي آن توافق كنند؟ پژوهش حاضر به روش توصيفي – تحليلي و با تكيه‌بر منابع كتابخانه‌اي انجام‌شده و هدف آن است كه با بهره‌برداري از نظريه تصميم‌گيري (مدل رضايت‌بخش)، عوامل تأثيرگذار بر توافق آتش‌بس در قره‌باغ را تبيين كند. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد كه تغيير جغرافياي درگيري و تاكتيك نظامي، خطاي محاسباتي ارمنستان، نبود توازن ژئوپليتيكي و مداخله روسيه سبب شده تا در قره‌باغ آتش‌بس ايجاد شود.