بازخواني كالبد و كاركرد در كاخ آپادانا مبتني بر منابع كهن هند و ايراني

يكي از مهم‌ترين و باشكوه‌ترين كاخ‌ها در ارگ‌هاي هخامنشي شوش و تخت جمشيد كاخي است كه به نام آپادانا شناخته مي‌شود. آپاداناي شوش به دليل برخورداري از كتيبه‌اي در شالي ستون‌ها بدين نام خوانده مي‌شود و كاخي داراي ساخت كالبدي مشابه در تخت جمشيد به دليل همين مشابهت و با وجود عدم برخورداري از كتيبه‌‌اي داراي نام بنا به همين نام خوانده شده است. پژوهش‌هاي متعدد باستان‌شناسي، تاريخي و معماري و شهرسازي از دير باز بر شهرها و ارگ‌هاي هخامنشي انجام شده و عملكرد اين كاخ‌ها و به ويژه كاخ‌هاي تخت جمشيد براي متخصصين هميشه جاي بحث بوده است. اما اين پژوهش‌ها كمتر بر سابقه‌ي تاريخي و نژادي اقوام پارس كه شاخه‌اي از اقوام هند و ايراني است براي شناخت اين بنا متمركز بوده‌اند. پژوهش پيش رو با استفاده از روش اسطوره‌شناسي تمثيلي، روشي كه با مطالعه‌ي صورت يك اثر از خلال مطالعه‌ي اسطوره‌‌ها در پي كشف معناي آن است به دنبال اين بود كه به خوانشي نو از كاركرد در پس اين كالبد دست يابد. مطالعه‌ي نام‌واژه‌ي آپادانا نشان داد كه اين واژه به معناي مكان گردهم‌آيي و حضور فرهمندان است، و در طي ساليان در معناي مصطلح كاخ ستون‌دار بار عام، كاخ بيروني، كاخ سلام و آفرين به كار رفته است. همچنين مطالعه‌ي كالبد بنا نشان داد كه پلان بنا و نيز بسياري از جزئيات به كار رفته در آن مبتني بر دياگرام واستو پوروشا ماندالا در واستو شاسترا، دانش ساخت محيط كالبدي، دانش سنتي معماري و شهرسازي، در فرهنگ هند و ايراني ساخته شده است. مبتني بر روايت شكل‌گيري اين ماندالا، پوروشا انسان كيهاني توسط ايزدان بر زمين ثابت شده است، و با حضور اين ايزدان آسماني و خورشيدي تصوير آسمان در اين پلان بازتاب يافته است و اين صحنه‌اي است كه حركت خورشيد و ماه و سال‌هايشان روي آن كشيده و محاسبه مي‌شود و چرخه‌ي دائمي روزها و زمان با آن اندازه‌گيري مي‌شود. پس اين كاخ تصويري از آسمان است و حركت روزانه و سالانه‌ي خورشيد و ماه بر آن بازتاب يافته است و از اين راه بهترين مكان براي بزرگ‌داشت بزنگاه‌هاي مهم سالانه از جمله نوروز و مهرگان و ... است.