نوركاهي در معماري دوران صفوي (نمونه هاي موردي: خانه ها، عمارت ها و مساجد شهر اصفهان)

در دوگانه ي تاريكي-روشنايي، سهم تاريكي، بويژه در منابع مكتوب، عمدتا مورد كم توجهي قرار گرفته است، درحاليكه در وادي عمل، بويژه در معماري پيشينيان، حضور تاريكي در بسياري از فضاها مغتنم بوده است. در برخي از موارد، اين حضور فراخور شرايط اقليمي و در جهت تامين آسايش فيزيكي و در برخي ديگر براي تامين آسايش رواني تدبير شده است. اين پژوهش اساسا در پي يافتن پاسخ اين پرسش است كه چه كاربري هايي از نوركاهي تعمدي، براي تطابق فضاها با شرايط روحي كاربران، بهره بيشتري برده اند؟ در اين پژوهش ضمن استفاده از روش توصيفي تحليلي مبتني بر داده هاي كتابخانه اي و ميداني، از شبيه سازي كامپيوتري جهت معرفي نحوه مديريت نور استفاده شده است. هدف پژوهش حاضر، توجه به برخي كارايي هاي نوركاهي، رمزگشايي از دانش نورشناسي معماران، پايش تمهيد نورزدايي، براي آفرينش فضاهاي مناسب و همسو با كاربري، در معماري ايراني-اسلامي است. براي بررسي، 10 بنا از ميان سه شكل از كاربري، شامل مسجد، كاخ-عمارت و خانه، متعلق به دوران صفوي در شهر اصفهان كه بر اساس نياز هاي افراد در اجتماعات ديني، امور حكومتي و معيشتي ساخته شده اند، انتخاب و فرم كلي آنها، موقعيت و تناسبات بازشوها با استفاده از نرم افزار راينو مدل سازي گرديد. ميزان روشنايي آن‌ها توسط افزونه‌ ديوا با موتور محاسباتي ديسيم، در انقلاب تابستاني و زمستاني شبيه سازي و ميانگين روشنايي در ساعت 12ظهر بر حسب لوكس استخراج و بر اساس كاربري بناها دسته بندي گرديد. يافته‌ها نشان مي‌دهد خانه‌ها در انقلاب زمستانه از روشنايي كمتري نسبت به عمارت ها و كاخ‌ها در همين زمان بهره مي‌برند، در حالي كه در انقلاب تابستانه دو گونه در بازه نزديك به هم قرار دارند. فضاهاي اصلي در مساجد در مقايسه با عمارت ها، كاخ‌ها و همچنين خانه‌ها از روشنايي كمتري در طول سال برخوردارند و بهره‌مندي از نور كم فروغ در اين‌شكل از كاربري، تعمدي، هوشمندانه و طراحي شده است و براي افزايش غناي كيفي فضا و همگامي بيشتر با حالات و مطالبات روحي مخاطب صورت پذيرفته است.