بررسي فقهي - اقتصادي درآمدزايي ناشي از تحمل ريسك؛ مطالعه موردي قرارداد آتي

شناسايي زيربناهاي اساسي نظام‌هاي مالي و اقتصادي از گزاره‌ها و قوانين مربوط به معاملات به‌عنوان روبناهاي قانوني و شرعي اسلام در حوزه اقتصاد اجتناب‌ناپذير است. لذا در اين مقاله به روش تحليلي- توصيفي و نيز با استفاده از روش بازگشتي شهيد صدر و استخراج و كشف زيربناها از روبناها عدم مشروعيت درآمد ناشي از تحمل ريسك به‌عنوان موضوع قرارداد مورد مداقّه قرار گرفت. بر اساس نتايج بررسي‌هاي صورت گرفته، بسياري از دلايل و قواعد مذكور به‌صورت مستقل قابليت استفاده در مسائل مستحدثه‌اي همچون قراردادهاي با موضوع انتقال ريسك را ندارند، بلكه قواعد مذكور براي عقود و معاملاتي بوده كه مستقلاً مورد امضاي شارع مقدس قرارگرفته است و قواعد و مناط مذكور براي چنين قراردادهايي قابل تبيين است و نه موضوعاتي كه دليل مستقلي براي پذيرش آن‌ها وجود ندارد. در اين مقاله به‌طور خاص ريسك مالي پويا موردبررسي و اثرات عدم مشروعيت درآمد حاصل از پذيرش ريسك منتقل‌شده به‌طرف ديگر به‌عنوان موضوع قرارداد (در قرارداد آتي به‌عنوان يك مطالعه موردي) موردبررسي قرار گرفت. به نظر مي‌رسد صرفاً انتقال ريسك باهدف پوشش آن، ازلحاظ فقهي و حقوقي صورت مستقلي ندارد و در قالب مبطلات قراردادها از منظر شارع مقدس قابل صورت‌بندي است.