تحليل انتقادي نظريه‌ «وحدت موضوعي» در الأساس في التفسير

بحث از تناسب ميان آيات قرآن از ديرباز در بين قرآن پژوهان و مفسران مطرح بوده و آثار متعددي نيز در اين راستا عرضه شده است. ديدگاه وحدت موضوعي سعيد حوّي در الأساس في التفسير در بيان ارتباط و تناسب آيات قرآن، شايسته‌ ارزيابي و نقد است. دو ركن اساسي نظريه وحدت موضوعي وي، يكي توقيفي بودن ترتيب و چينش كنوني سوره‌ها در مصحف و ديگري اعتماد به روايات ناظر به تقسيم چهارگانه سُوَر قرآن كريم به اقسام «سبع طوال»، «مئين»، «مثاني» و «مفصل» است.در اين پژوهش كه به روش توصيفي و تحليلي سامان يافته است، به دست آمد كه هيچ‌ يك از دو ركن فوق قابل اعتماد نيست؛ نه توقيفي بودن ترتيب و چينش سوره‌ها در مصحف كنوني، قطعي است و نه روايات تقسيم رباعي سور قرآن در راستاي مقصود او، كارآمد است. از نظر روش نيز نظريه وي كه متكي به تقسيم ‌بندي‌هاي متعدد بر آيات قرآن با محوريت سوره بقره است، با چالش‌هاي متعددي رو‌به‌رو است! به علاوه تفسير او نيز نتوانسته است با اتكا به اين نظريه، آراء تفسيري ناب و منحصر به فردي ارائه كند؛ به گونه اي كه كاربست اين نظريه در الأساس في التفسير، تفسيري متمايز از تفاسير پيشين خلق نكرده است.