تحول معنايي «فضل» در آيه 34 سوره نساء در تفاسير منتخب از قرون 2 تا 15

دامنه معنايي «فضل» و مشتقات آن، به‌عنوان يكي از واژه‌هاي پركاربرد قرآن كريم ـ كه بيش از 90 بار در آيات مختلف به‌كار رفته ـ بسيار گسترده است. از آن ميان، معاني ارائه‌شده در تفاسير براي فضل در آيه 34 سوره نساء، خاستگاه طرح پرسش‌هاي جدي در اين زمينه شده است. در اين مقاله، با استفاده از الگوي معناشناسي تاريخي، ضمن بررسي روند تغييرها در حوزه معنايي اين واژه از خلال 40 تفسير از نخستين آثار تفسيري تا دوران معاصر، كوشيده است با مقايسه و تحليل اين اطلاعات و داده‌ها و تعيين ميزان هم‌گرايي و واگرايي‌ آنها، زمينه يك گونه‌شناسي انتقادي را فراهم سازد و با تكيه بر قرائني درون‌متني، مانند: معناي لغوي، سياق و ديگر آيات، زمينه دستيابي به معناي درست اين واژه را فراهم آورد. نتيجه بررسي‌ها نشانگر آن است كه كاربست «فضل» در اين آيه، بيشتر ناظر به امور مادي و در گرو تلاش و كوشش انسان است و امتياز ذاتي براي مردان نيست.