ارزيابي مقاومت و پاسخ بيوشيميايي ارقام مختلف جو در برهمكنش با نماتد ريشه‌گرهي (Meloidogyne incognita)

(Meloidogyne incognita) شناخته شده ترين نماتد ريشه گرهي است كه بيش از 2000 گونه ي ميزباني دارد. در مديريت نماتدها، استفاده از ارقام مقاوم به دليل سازگاري با محيط زيست، صرفه ي اقتصادي و گاهاً عدم امكان پياده سازي ساير روش ها در كشورهاي در حال توسعه، از جايگاه ويژه اي برخوردار است. از اين رو، ارزيابي مقاومت گياهان مهم اقتصادي از جمله جو (Hordeum vulgare) جهت جلوگيري از ايجاد خسارت و بررسي برخي تعاملات نماتد با اين گياه ضروري مي نمايد. طي اين پژوهش، به ارزيابي مقاومت ارقام مختلف جو شامل نيك، نيمروز و زرجو بر پايه ي فاكتورهاي رشدي گياه (طول، وزن تر و خشك اندام هوايي و ريشه) و شاخص گال نماتد در 60 روز پس از مايه‌زني پرداخته شد. سپس طي آزمون بيوشيميايي، فعاليت آنزيم هاي سوپراكسيد ديسموتاز (SOD)، كاتالاز (CAT) و آسكوربات پراكسيداز (APX) در روزهاي صفر، يك، دو، سه و چهار روز پس از مايه زني اندازه گيري شد. نتايج نشان داد كه دو رقم نيمروز و زرجو با شاخص گال سه به عنوان نسبتاً مقاوم و رقم نيك با شاخص گال چهار به عنوان نسبتاً حساس تعيين شد. بر اساس فاكتورهاي رشدي گياه، نماتد تاثير منفي بر طول و وزن اندام هوايي و طول ريشه و تاثير مثبت بر وزن ريشه داشت. آنزيم SOD در ارقام نيك، نيمروز و زرجو به ترتيب در مقادير 2.72، 1.91 و 2.15 واحد ميلي گرم بر پروتئين در روزهاي چهارم، چهارم و سوم پس از مايه زني، فعاليت حداكثري نشان داد. فعاليت آنزيم فوق، در رقم نيك 1.42 و 1.25 برابر فعاليت بيشينه نيمروز و زرجو تعيين گرديد. بين نقاط زماني صفر، يك و دو با روزهاي سوم و چهارم نمونه آلوده در رقم نيك، اختلاف معني‌داري مشاهده گرديد. در دو رقم ديگر، فعاليت آنزيم با شيبي ملايم افزايش يافت. آنزيم CAT در ارقام نيك، نيمروز و زرجو در مقادير 0.204، 0.09 و 0.11 ميكرومول بر دقيقه ميلي گرم پروتئين در روز چهارم پس از مايه‌زني به پيك رسيد. در رقم نيك، برخلاف دو رقم ديگر آنزيم به ميزان بيش تري افزايش يافته و از روز دو تا چهارم شيب تندي داشت. در گياهان آلوده ي نيمروز، عليرغم افزايش تدريجي آنزيم، اختلاف معني داري بين هيچ يك از روز ها يافت نشد. آنزيم APX در مقادير 0.26، 0.27 و 0.24 ميكرومول بر دقيقه ميلي گرم پروتئين به ترتيب در ارقام نيك، نيمروز و زرجو در روز چهارم به اوج رسيد. فعاليت آنزيم نامبرده در سه رقم روند افزايشي داشت. حداكثر فعاليت اين آنزيم در نيمروز بوده كه به ترتيب 1.03 و 1.1 برابر نيك و زرجو تعيين گرديد. در اين رقم، روند افزايشي سريع بوده و بين همه نقاط زماني اختلاف معني‌داري در سطح 0.05 وجود داشت. احتمالاً نماتد جهت تشكيل سلول غول‌آسا مانع از انتقال بهينه آب و مواد غذايي به اندام هوايي و در نتيجه كاهش رشد آن شده و به دليل ايجاد گره، موجب افزايش وزن ريشه شده است. فعاليت بيش تر آنزيم هاي فوق در رقم نيك احتمالاً به دليل برهمكنش سازگاري و ناتواني گياه در القاي پاسخ فوق حساسيت عليه نماتد صورت گرفته است. بيان كم تر آنزيم ها در ارقام نيمروز و زرجو نيز احتمالاًبه دليل مقاومت نسبي به نماتد مي باشد.