تصحيح اغلاط و خواندن واژگاني ناخوانده از جامع التواريخ (بخش ايران و اسلام) براساس نسخه برگردان مجمع التواريخ

يكي از تاريخنامه‌هاي فارسي، جامع‌التواريخ اثر خواجه رشيدالدين فضل‌الله همداني است كه تواريخ اقوام و ملل مختلف را شامل مي‌شود. بخش تاريخ ايران و اسلام اين اثر را محمد روشن براساس دست‌نويس كتابخانه كاخ توپكاپي استانبول به شماره 1653، تصحيح و ميراث مكتوب منتشر كرده است. بخش تاريخ پيش از اسلام اين دست‌نويس در حقيقت مجمع‌التواريخ اثر حافظ ابرو و بخش‌هاي ديگرآن، جامع‌التواريخ رشيدالدين همداني است. ميراث مكتوب كُلّ اين دست‌نويس را به صورت نسخه برگردان چاپ نموده است. در متن مصحَّح روشن اغلاط متعددي وجود دارد. نيز واژه‎هايي براي مصحّح قابل خواندن نبوده و از اين رو، وي جاي آن‌ها را در متن مصحّح خود، بياض گذاشته است. در مقاله‌ حاضر اين اغلاط، تصحيح و بعضي از واژه‌هايي كه جاي آن‌ها بياض مانده، خوانده شده است. روش ما، روش مقابله‌اي است. متن مصحّح روشن با نسخه برگردان جامع – مجمع‌التواريخ مقابله و صورت‌هاي صحيح پاره‌اي از واژه‎هاي مغلوط، بازيافت و در مواردي مواضع بياض مانده، تكميل گرديده است. نتيجه تحقيق نشان مي‌دهد كه شمار اغلاط متن مصحَّح و تعداد موارد بياض مانده قابل اعتنا و نسبتاً زياد است. ظاهراً يكي از علل اصلي كه باعث آمده مصحِّح در خواندن بعضي واژه‌ها بلغزد و يا واژه‌هايي را ناخوانده رها كند و محل آن‌ها را بياض بگذارد، همانا غيرمنقوط بودن اغلب واژه‌ها در دست‌نويس اساس مصحِّح است. هدف اين مقاله آن است كه با نشان دادن اين اغلاط و كاستي‌ها و ارائه صورت‌هاي درست و تكميل مواضع خوانده نشده و بياض، چاپ بعدي اين قسمت از اين تاريخنامه ارجمند، منقّح‌تر گردد.