تحليل نقش اقليم در شكل‌گيري تناسبات كالبدي حمام‌هاي تاريخي ايران (مناطق گرم و خشك و سرد و كوهستاني)

حمام يا گرمابه علاوه بر كاركرد اصلي خود به‌عنوان محلي براي شست‌وشو و پاكيزگي، داراي كاركردهاي جنبي ديگر، از قبيل فضاي شكل‌گيري تعاملات اجتماعي نيز بوده است. بنابر شواهد تاريخي ساخت حمام‌هاي عمومي از دوره هخامنشيان در ايران رايج بوده و با ورود اسلام به ايران با پيداكردن جنبه آييني اهميت اين نوع بناها افزايش پيدا كرد؛ به‌طوري كه حمام‌هاي گوناگون و زيادي در كنار مجموعه بازار و مساجد شهرهاي مختلف ساخته شدند. با توجه به پراكندگي حمام‌ها در دوره اسلامي در گستره ايران و نظر به ثبات نسبي باورهاي آييني اسلامي درباره استحمام، يكسان بودن كاركردي فضاهاي داخلي اين بنا قابل توجيه است، اما با بررسي ابعاد كالبدي مي‌توان به تفاوت در تناسبات موجود در ريز فضاهاي بناي حمام در اقليم‌هاي مختلف پي برد. با توجه به اين موضوع و با هدف كشف دلايل شكل‌گيري اين تفاوت‌ها، پژوهش حاضر با استفاده از اسناد كتابخانه‌اي و روش تحقيق توصيفي تحليلي، ضمن تبيين تناسبات كالبدي موجود در بناي حمام‌هاي تاريخي واقع در اقليم‌هاي گرم و خشك و سرد و كوهستاني، به بررسي و تحليل كم و كيف تناسبات شكل‌گرفته متأثر از شرايط اقليمي در آنها پرداخته است. به‌عنوان نتيجه در كالبد حمام‌هاي واقع در اقليم يكسان، تناسبات مشابه قابل رؤيت است. با توجه به يكسان بودن عملكرد فضاهاي داخلي در بناي حمام، اين‌گونه به نظر مي‌رسد كه معمار با ايجاد تناسبات منحصر به اقليم در فضاهاي اصلي و كريدورها سعي داشته بر چالش‌هاي مرتبط با انرژي و همسازي با اقليم فائق آيد.