قلاع و دژهاي دفاعي رستاق بلادشاپور از منظر جغرافياي سياسي- اداري

بر اساس منابع جغرافيايي و تاريخي سده‌هاي نخستين و ميانه اسلامي، رستاق بلادشاپور به مركزيت شهر جومه، در بخش شمال كوره ارجان واقع شده بود كه موقعيت آن شهر، در محوطه ايدنك شهرستان كهگيلويه تعيين شده است. با وجود اشاره منابع مكتوب به وضعيت اقليمي و موقعيت جغرافيايي اين ناحيه، با رستاق‌هاي متعدد كوره شاپور و ارجان، حدود و ثغور اين رستاق در متون و نقشه‌هاي تاريخي قرون نخستين و ميانه اسلامي، چندان روشن نيست. هدف پژوهش حاضر، شناسايي استحكامات رستاق بلادشاپور، به منظور تعيين گستره جغرافيايي، سازمان دفاعي و اهميت ژئوپليتيك تاريخي اين رستاق است؛ بنابراين، اين پژوهش در پي پاسخ به اين پرسش‌ها برآمده است: ۱.شكل‌گيري و اهميت سياسي- نظامي رستاق بلادشاپور بر اساس استحكامات دفاعي منطقه به چه دوره‌اي برمي‌گردد؟ ۲.با توجه به بازه زماني شكل‌گيري استحكامات دفاعي و منابع مكتوب سده‌هاي نخستين و ميانه اسلامي، گستره جغرافيايي اين رستاق، به چه ميزان با منابع مكتوب قرون متأخر اسلامي مطابقت دارد؟ در اين مقاله بر اساس بررسي منابع تاريخي و جغرافيايي و همچنين شواهد باستان‌شناختي، با رويكرد توصيفي- تاريخي به بررسي و تحليل موضوع خواهيم پرداخت. نتايج يافته‌ها حاكي از آن است كه دژ كوه‌هاي مستحكم مانند كمربندي دفاعي، اضلاع چهارگانه گستره جغرافيايي رستاق بلادشاپور را محافظت مي‌كردند. همگوني سفال‌هاي شناسايي شده در اين پژوهش و ساختارهاي معماري برجاي‌ مانده مورد بررسي به روشني گوياي سكونت در اين دژها، دست‌كم از پايان سده دوم هجري، هم‌زمان با حاكميت گيلويه و نوادگان او تا پايان دوره سلجوقي بر اين ناحيه كوهستاني شرق ارجان است. اين دژها هم‌زمان با دوره سلجوقيان، با هجوم اسماعيليان ويران شده‌اند و پس از آن، مورد غفلت حاكميت سياسي كوه‌گيلويه و بلادشاپور قرار گرفتند.