ناكش، يك عنصر حفاظتي اصيل براي مقابله با رطوبت در بناهاي تاريخي منطقه گرم و خشك مركز ايران (نمونه موردي: اجراي ناكش خانه اخوان سيگاري (تراب) يزد، ايران)

رطوبت از دشمنان ديرينه بناهاي تاريخي به‌ ويژه بناهاي خشتي به شمار مي‌رود. براي مقابله با رطوبت، معماران سنتي ايران راهكارهاي قالب توجهي را به كار بسته‌اند كه يكي از آنها «ناكش» است. اين مقاله با هدف مستندسازي، حفاظت، معرفي، آموزش و كمك به استفاده دوباره اين شيوه اصيل حفاظت سنتي در معماري مركز ايران به طرح اين پرسش‌ها پرداخته است كه ناكش در معماري منطقه گرم و خشك فلات مركزي ايران چيست؟ نحوه كاركرد و اجراي درست آن چگونه است؟ روش رسيدن به پاسخ اين سؤالات رجوع به منابع مكتوب، بررسي ميداني نمونه‌هاي اصيل و تمركز بر فرايند اجراي نمونه موردي در خانه تاريخي اخوان سيگاري يزد است. در نهايت از طريق كدگذاري اطلاعات به‌دست آمده، يافته‌ها در چارچوبي ساختارمند ارائه شده‌اند. ناكش‌ها انواع مختلفي دارند كه البته ماهيت كاركرد آنها يكسان است؛ به‌گونه‌اي كه در اين مقاله بر آن تمركز خواهد شد يك كانال هوا در داخل حياط مركزي ابنيه تاريخي منطقه گرم و خشك فلات مركزي ايران است كه بر مبناي يك فرايند طبيعي سدي را در برابر نفوذ رطوبت ايجاد و رطوبت را به‌نحوي هدايت و تبخير مي‌كند كه به بخش‌هاي تحتاني بنا آسيب نرساند. نوع مصالح مصرفي، فنون اجراي كف، جداره‌ها و سقف و همين‌طور طرح ناكش مانند ميزان عمق، عرض، سازمان‌دهي در پلان و شكل مقطع كه در هر بنايي بسته به ويژگي‌هاي آن بنا متفاوت است، در عملكرد مناسب ناكش بسيار مهم است.