بازخواني و تحليل مضامين كتيبه نيايشگاه دستكند امامزاده مَعصوم وَراُئوي (وَرجُوي) مراغه آذربايجان‌شرقي

مجموعه دستكند اِمامزاده معصوم شهرستان مراغه به‌دليل داشتن كتيبه قرآني، عناصر معماري و تزييني، بستري مناسب براي مطالعات تاريخ سياسي، اجتماعي و ديني مراغه است. با اين‌ حال در پژوهش‌هاي پيشين، در زمينه خوانش كتيبه سنگي اين نيايشگاه كاستي‌ها و ضعف‌هايي بوده است. در اين مطالعات عموماً به مفاهيم سياسي- ديني پنهان در بطن اين كتيبه بي‌توجه بوده‌اند. اين در حالي است كه كتيبه‌ها يكي از اسناد مهم در زمينه گاه‌نگاري و تحليل ماهيت كاركردي فضاهاي معماري است. در پژوهش حاضر تلاش شد تا ضمن بازخواني كتيبه قرآني ايجادشده در بدنه داخلي نيايشگاه دستكند اِمامزاده معصوم، به تأثير لايه‌هاي آشكار و پنهان سياست و باورهاي اعتقادي ايلخانيان و ساختار آييني- ديني مراغه، براساس مضامين اين كتيبه پرداخته شود؛ از اين‌ رو پژوهش حاضر با رويكرد تاريخي- تطبيقي و تفسيري - تحليلي و براساس مطالعات ميداني و كتابخانه‌اي انجام شده و به‌دنبال پاسخ‌گويي به پرسش‌هاي زير است؛ ۱. براساس گاه‌نگاري كتيبه سنگي، نيايشگاه امامزاده معصوم متعلق به كدام دوران است؟ ۲. چه ارتباطي ميان مضامين كتيبه و تحولات ديني-سياسي جامعه مراغه مي‌توان در نظر گرفت؟ نتايج پژوهش نشان مي‌دهد اين كتيبه در دوران اصلاحات ديني غازان‌خان ايجاد شده و مضامين آن براي بيان شعائر اسلام و برتري آن بر ساير اديان به‌خصوص بودايي و مسيحي ساكن در مراغه بوده است. نتايج ديگر پژوهش مشخص كرد پس از اين دوره، تغييراتي در ماهيت كاربري مجموعه دستكند امامزاده معصوم ايجاد شده كه بر اساس آن نيايشگاه ماهيت اسلامي (مسجد و خانقاه) پيدا كرده است.