خوانش اسطوره‌ شناختي كاخ‌ دروازه در ارگ‌هاي هخامنشي

مطالعۀ كالبد كاخ‌دروازۀ ارگ‌هاي هخامنشي با رويكرد اسطوره‌شناسي نو و با روش تحليل تاريخي به كشف مضامين و مفاهيم در پس اين كالبد انجاميد و نشان داد كالبد و آرايه‌هاي اين بناها به مضامين فرهنگي غالب در دورۀ مذكور ارجاع مي‌دهد، مضاميني كه مبتني بر الگوهاي فكري مردمان باستان يعني اسطوره‌ها شكل گرفته‌اند. نتيجه آنكه اين كاخ‌دروازه‌ها داراي ساختاري متفاوت با دروازۀ شهرهاي ديگر فرهنگ‌ها بوده‌اند و به‌ترتيب زماني از پاسارگاد تا شوش و پارسه به‌تدريج تحولاتي را نيز پذيرا شده‌اند. مقايسۀ اين كاخ‌دروازه‌ها و تحولات آنها نشان مي‌دهد كه اين بناها با هر چه بيشتر قدرت‌گرفتن پادشاهي هخامنشي به‌تدريج بيشتر و بر مضامين فرهنگي ايراني تكيه كرده‌اند؛ چنانكه در كاخ‌دروازۀ پاسارگاد تأثير فرهنگ مصري و بين‌النهريني بيش از ديگر كاخ‌دروازه‌ها مشهود است و در مقابل كاخ‌دروازۀ پارسه كه در اوج قدرت‌گيري هخامنشيان ساخته شده، بدون نياز به ارجاع به ديگر فرهنگ‌ها بر مضامين ايراني تكيه دارد. در اين كاخ‌دروازه از سويي مبتني بر كالبد سه درگاهي و آرايه‌هاي آن كه ارجاعي است به نظريۀ كنش‌هاي سه‌گانه ژرژ دومزيل نزد اقوام هند و اروپايي و از سوي ديگر با نام‌گذاري ويژه، دروازۀ همۀ ملت‌ها، بر كاركرد آن تأكيد شده است؛ كاركردي كه به‌شكلي دوپهلو از سويي به دروازه‌اي اشاره دارد كه روي به همۀ گروه‌ها و ملت‌هاي تحت حكومت ايراني هخامنشي باز است و از سوي ديگر حاوي دلالتي نمادين به قدرت فراگير حكومت هخامنشي است كه همۀ گروه‌ها و ملت‌ها از هر نژادي را در زير پرچم خود جاي داده است.