درب چوبي ايلخاني مسجد علي قهرود: تحليل كتيبه‌ها، ماهيت قدمگاهي مسجد، معرفي باني و شناسايي هنرمند

آبادي قهرود در منطقۀ كوهستاني شهرستان كاشان داراي دو مسجد تاريخي علي و كله از دوره ايلخاني است. از اين ميان، مسجد علي قهرود به‌سبب وجود چند صد كاشي ستاره‌اي كتيبه‌دار زرين‌فام و درب چوبي دولنگۀ نفيس به تاريخ ۷۰۰ ق اهميت زيادي دارد. درب ايلخاني كم‌نظير مسجد داراي سيزده كتيبه به زبان‌هاي فارسي و عربي است و پس‌زمينۀ نوشته‌ها و لنگه‌هاي درب با نقوش گياهي و هندسي با كيفيت بسيار بالايي اجرا شده‌اند. پرسش اصلي پژوهش اين است كه كتيبه‌هاي درب مسجد علي چه محتوايي دارد و چه تصويري از اوضاع ديني، فرهنگي و تاريخي كاشان در آن دوران به دست مي‌دهد. در اين مقاله، براي اولين بار ضمن بازخواني و تحليل محتواي تمام كتيبه‌هاي درب چوبي، باني مسجد، عبدالواحد بن محمد و هنرمند سازنده درب، محمد نقار اصفهاني و چند اثر ديگر او معرفي شده‌اند. در يكي از كتيبه‌هاي در، واقف به رؤيايي مي‌پردازد كه در آن امام علي (ع) دستور ساخت مسجد را داده است. اين درون‌مايۀ شيعي شباهت چشمگيري با كتيبۀ لوح زرين‌فام ايلخاني قدمگاه علي صالح‌آباد كاشان دارد. برخلاف كتيبۀ اخير كه به تشيع اعتقادي گرايش دارد، متن درب قهرود بيشتر نشان‌دهندۀ ارادت به امام علي و خاندان پيامبر است؛ اگرچه همين نوع گرايش‌ها درنهايت به اعتقادي در دوره‌هاي بعد انجاميده است. در عين حال، اين درب سندي بي‌بديل از احساسات، انگيزه‌ها و گرايش‌هاي اعتقادي و اخلاقي باني است.