بررسي سنت ساختِ عمارت اربابيِ مزرعه قاضي‌بالا در قم

مزارع مسكون به‌عنوان يك مجتمع‌ زيستي كوچك با عناصر وابسته‌اي چون؛ عمارت اربابي توسط معماران محلي، طراحي‌شده و سپس به‌تدريج ساخته مي‌شدند. به‌طورمعمول معماري اين عمارت‌ها به دليل حضور ارباب و خانواده ايشان داراي تجمل بيشتري بود و ازنظر مكان‌يابي در موقعيت بهتري نسبت به ساير عناصر قرار داشت. عمارت اربابي محمدحسين‌خان‌خلج در مزرعه قاضي‌بالا نيز يكي از دَه‌ها عمارت اربابي است كه در مزارع اقليم گرم‌وخشك ايران شناسايي‌شده و نيازمند بررسي كالبدي عميق‌تري است. مسئله اصلي پژوهش، نياز به شناخت بيشتر درباره معماري عمارت‌هاي اربابي متعلق به مزارع مسكون ايران است. بر اين اساس دو پرسش اصلي با هدف معرفي يك عمارت اربابي دوره قاجار در بطن مزرعه قاضي‌بالا مطرح مي‌شود: ۱. عمارت اربابي محمدحسين‌خان‌خَلَج داراي چه ويژگي‌هاي كالبدي است؟۲. نوع مالكيت عمارت چه تأثيري در پيدايش آن ويژگي‌ها داشته است؟ در اين مقاله و با توجه به ماهيت تاريخي موضوع، از رهيافت تفسيري و روش تفسيري- تاريخي استفاده مي‌گردد. منابع مهمي چون؛ اسناد تاريخي معتبر، تصاوير قديمي مالكان و مصاحبه با بازماندگان در كنار مطالعات وسيع ميداني توانسته است به شناخت اين موضوع كمك كند. اين تحقيق با بررسي ويژگي‌هاي شكلي و محتوايي عمارت به اين نتيجه رسيده است كه معيارهايي چون؛ آسايش، استحكام، تفرج و تجمل مي‌توانند به‌عنوان اصول كلي در سنت ساخت عمارت اربابي محمدحسين‌خان‌خَلَج قابل‌فهم و بازخواني باشند.