تبيين بنيان‌هاي آموزشي سنتي معماري در ايران بر پايه فتوت‌نامه‌ها با تاكيد بر فتوت‌نامه بنايان

بن‌مايه هر معماري سنتي، بي‌ترديد نشان از بنيان‌هاي آموزشي و تربيت معماران آن است؛ خصوصا معماري سنتي ايران در دوره اسلامي، گنجينه گران‌بهايي است كه مبين وجود دانش غني معماري در ميان آنهاست. فتوت‌نامه (هاي) صنفي كه در اين نظام آموزشي تهيه شده‌اند، رساله يا كتابي بوده است كه به‌منظور تربيت صنعتگران و هنرمندان در باب منش، عقايد، قوانين و آداب آن صنف و پيشه نوشته شده است و بي‌گمان (اين فتوت‌نامه‌ها) بخش عظيمي از روش آموزش صناعات كاربردي در دوره اسلامي را نشان مي‌دهد. هدف از اين پژوهش، تبيين بنيان‌هاي آموزشي سنتي معماري ايران با تأكيد بر فتوت‌نامه بنايان است كه در حيطه سه بنيان آموزشي توانش، دانش و بينش انجام شده است؛ بنابراين اين تحقيق در واكاوي متون تاريخي در جست‌وجوي پاسخ به اين پرسش است كه چگونه فتوت‌نامه‌ها با تأكيد بر فتوت‌نامه بنايان بنيان‌هاي آموزش سنتي معماري در ايران را در سه حوزه توانش، دانش و بينش تبيين مي‌سازند؟ اين پژوهش از نظر هدف يك پژوهش بنيادي است و از لحاظ نوع، پژوهشي كيفي است كه با رويكردي تفسيري-تاريخي بر پايه متون و اسناد تاريخي انجام شده است. يافته‌هاي تحقيق نشان مي‌دهد كه در حوزه بنيان توانش (شاگرد)، ورود به صناعت معماري ضمن سلامت جسمي و عقلي مستلزم داشتن اهليت و متخلق به صفات پسنديده است و در حوزه بنيان دانش (افزايي)، تعليم و تعلم بر پايه رابطه استاد- شاگردي بوده و انتقال تمامي مهارت‌ها در محضر استاد بوده كه متعلم، در همان حين تعليم عملي، آموزش معماري مي‌ديده است و مدارج حرفه‌اي را (در صورت احراز شرايط) نيز طي مي‌كرد و همچنين در حوزه بنيان بينش (معرفت) بخشي، استاد معماري مجهز به حكمت و مهارت است كه در خلال آموزش تكنيك و مهارت به شاگرد، با تأكيد بر حضور قلب و تقدس عمل به تربيت نفس شاگرد نيز همت مي‌گمارد.