ريشه‌يابي آسيب‌‌هاي نظام برنامه‌ريزي ايران: تكنيك پنج چرا

مسئلۀ اساسي در مقالۀ حاضر اين است كه چرا نظام‌ برنامه‌ريزي ايران، با بيش از هفت دهه تجربۀ برنامه‌ريزي، نتوانسته است موانع شتاب بخشيدن به توسعه را رفع نمايد. براي پاسخ به اين مهم، در اين مقاله، آسيب‌شناسي نظام برنامه‌ريزي از دو بُعد، مراحل آن [تهيه و تدوين (پيش‌نياز، ساختار، فرآيند و محصول)، تصويب، پيش از اجرا، اجرا و نظارت و ارزيابي] و منشأ آن (درون و برون‌سازماني) موردِبررسي قرار گرفته و با استفاده از تكنيك پنج چرا، آسيب‌هاي ريشه‌اي استخراج شده است. نتايج حاصل نشان‌دهندۀ آن است كه «نبود درك مشترك برنامه‌ريزان، سياست‌گذاران و مجريان از مفاهيم»، «حاكميت روش‌هاي متمركز و غيرمشاركتي در برنامه‌ريزي»، «نبود سازوكار حل تعارضات منافع بين نخبگان برنامه‌اي»، «باثبات در نظر گرفتن شرايط و عدم‌توجه به سناريوهاي احتمالي در آينده»، «آماده نكردن برنامۀ عملياتي و پيوند آن با برنامۀ مصوب»، «وجود جهت‌گيري‌هاي بخشي منطقه‌اي و محلي در تصويب برنامه‌ها»، «تكيه بر منابع دولتي و عدم‌توجه به ظرفيت‌ها و منابع داخلي و خارجي»، «عدم‌توجه نظام برنامه‌ريزي به نظام اصلاح و تعديل در سياست‌ها، اهداف و برنامه‌هاي اجرايي بعد از نظارت و ارزيابي» و «ضعف شديد سازوكارهاي نظارتي» آسيب‌هاي ريشه‌‌اي نظام برنامه‌ريزي است.