فرامطالعه پژوهش‌هاي علميِ حوزه حكمروايي شهري در ايران

حكمروايي رويكردي است كه در دهه‌هاي اخير به مدل تحليلي غالب در مديريت شهري تبديل شده است، در اين‌رويكرد مديريت شهري فقط در دست حاكميت و دولت نيست بلكه تصميم‌گيري و اجرا براي شهر در يك فرايند مشاركتي بين نهادهاي حاكميتي، بخش خصوصي و نهادهاي مردمي انجام مي‌شود. به بياني ديگر مي‌توان گفت حكمروايي شهري فرايندي است كه به حضور و ارتقاء نقش كنشگران در تصميم‌گيري‌ها و اداره امور شهر، ارج مي‌نهد. از طرفي تعدد و تنوع فزاينده‌ي پژوهش‌هاي علميِ انجام شده در اين حوزه يكي از نشانه‌هاي قابل‌اتكا بر اهميت اين موضوع در بين محققان بوده به‌گونه‌اي كه مي‌توان با بهره‌مندي از مطالعات پيشين، الگويي بومي براي حكمراني شهري، متناسب با ارزش‌هاي اجتماعي و سازگار با شرايط فرهنگي و تاريخي را پيشنهاد نمود. بر اين اساس پژوهش حاضر با بهره‌گيري از رويكرد فرامطالعه، به بازخواني مطالعات علمي حوزه حكمروايي شهري پرداخته است. در اين پژوهش سعي شده است علاوه بر تلفيق نتايج پژوهش‌هاي قبلي، تأمل و تعمقي بر فرآيندهاي آن‌ها نيز صورت گيرد. لذا ابتدا به توصيف مشخصات عمومي و ساختاري پژوهش‌هاي پيشين پرداخته و در ادامه چارچوب نظري و محتوايي حكمروايي شهري منطبق با الگوي پيشنهادي ساندوسكي و باروسو پيشنهاد مي‌گردد. جامعه موردمطالعه در اين پژوهش شامل 75 مقاله علمي – پژوهشي با محوريت موضوعي حكمروايي شهري در بازه زماني سال‌هاي 1395 تا 1402 بوده است. با بررسي‌هاي به دست آمده از تحليل مقالات منتشر شده مشخص شد كه در بسياري از مقالات ابهامات روش‌شناسي وجود دارد. جريان اصلي مطالعاتي اين حوزه را مقالات كمي با راهبرد پيمايشي و با بهره‌گيري از تحليل‌هاي توصيفي آمار پايه و تحليل همبستگي تشكيل داده‌اند. از نظر زماني 38% مقالات بررسي شده در سال 1396 و 29% در سال 1398 منتشر شده‌اند. از منظر حوزه تخصصي، 58% مقالات، با مشاركت متخصصان جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري و 23% مقالات توسط پژوهشگران حوزه شهرسازي تدوين شده است. بيش از 32 عنوان مجله، مقالات حوزه حكمروايي را منتشر كرده‌اند. مقياس تحليل مقالات در سطوح مختلف محله، منطقه‌ي درون‌شهري، شهر و كشور بوده است كه از 80% مقالات به مقياس شهر اختصاص يافته است. از نظر محتوايي نيز به ترتيب مسئوليت و پاسخگويي، اثربخشي، مشاركت، شفافيت و حاكميت قانون از مهم‌ترين شاخص‌هاي مطرح شده در حوزه حكمروايي شهري مي‌باشد.