شناسايي و رتبه‌بندي مؤلفه‌هاي مؤثر بر ارزيابي عملكرد طرح‌هاي جنگلداري

سابقه و هدف: جنگل‌ها به‌عنوان بخش مهمي از منابع تجديدشونده، در رشد اقتصادي و توسعه پايدار هر كشور نقش مهمي ايفا مي كنند. بنابراين اجراي برنامه‌هاي مديريتي صحيح كه لازمه آن شناخت كافي از اين منابع است، در جهت مديريت اصولي جنگل‌ها ضروري است. يك طرح جنگلداري بايد ضامن توليد كالا و خدمات بدون آسيب جدي به ارزش‌هاي جنگل و آينده توليد در جنگل باشد. به‌اين ترتيب يك طرح مديريتي زماني موفق خواهد بود كه جنبه‌هاي مديريتي آن در ابعاد مختلف علمي، اكولوژيكي، اجرايي، اقتصادي و اجتماعي در كنار هم قابل دستيابي باشد و تعادل بين اين جنبه‌ها پيش‌بيني و اجرا شود، اگرچه دستيابي به اين تعادل بسيار سخت است. هدف كلي اين پژوهش شناسايي مؤلفه‌هاي مؤثر بر عملكرد طرح‌هاي جنگلداري كشور و رتبه‌بندي آنها از ديدگاه متخصصان بود.مواد و روش‌ها: به‌اين ترتيب از روش دلفي فازي بر مبناي نظرات كارشناسي در سه سطح استفاده شد. در سطح اول بعد علمي (7 مؤلفه)، در سطح دوم بعد مديريتي- اجرائي (18 مؤلفه) و در سطح سوم بعد قانوني (9 مؤلفه) و در نهايت، براساس وزن نهايي حاصل از مقايسات زوجي درجه اهميت عوامل تعيين شد. نتايج: نتايج مؤلفه‌هاي علمي مؤثر بر عملكرد طرح‌هاي جنگلداري از ديدگاه متخصصان نشان داد كه مؤلفه هماهنگي و ارتباط بين ساختارهاي علمي اجرايي و قانوني با وزن نهايي 0.181، بيش ترين وزن نهايي و درجه اهميت بالا را داشت. مؤلفه وابستگي زياد ساكنان جنگل‌ها و معيشت آن ها به بهره‌برداري از منابع طبيعي با وزن نهايي 0.086 اولويت اول در ميان مؤلفه‌هاي مديريتي–اجرايي بود. مؤلفه هاي قانوني مؤثر بر عملكرد طرح‌هاي جنگلداري از ديدگاه متخصصان نيز شامل مشخص بودن ناظر طرح و فعال بودن ناظر و توجه به گزارش هاي او و هم چنين مؤلفه تخريب و تجاوز به جنگل و قاچاق چوب هر كدام با وزن نهايي 0.150 به‌طور مشترك بيشترين وزن نهايي را داشتند.نتيجه‌گيري: اگرچه كه روش واحدي براي ارزيابي و تعيين معيارها و شاخص‌هاي اثربخشي مديريت جنگل وجود ندارد اما پژوهش در زمينه تشخيص اولويت‌ها به‌ويژه به تفكيك طرح‌هاي جنگلداري در مناطق مختلف كشور كمك قابل ملاحظه‌اي به ارزيابي، بهبود عملكرد، تصميم‌گيري درباره روند آينده اجرا يا توقف طرح‌ها و يا تغيير رويه از بهره‌برداري به حفاظت خواهد كرد.